الرئيسية
* حوكمی شەرعی دەربارەی پرسە چی یە؟
* ئایا كەسابەت كردنی حەڵاڵ عیبادەتە؟
* حوكمی ئەو كەسانە چی یە كە له دامودەزگاكانی حوكمەت كاردەكەن كە ناتوانن ریش بهێڵنەوە؟
* ئایا ئەكەر كەسێك جنێو بە خودا یان پێغەبەری خودا بدات كافر دەبێت؟
* ئەگەرلەمانگى شەشەڵان تەنها شەش ڕۆژوو بگرین نییەتەكەمان بۆ قەرزى ڕەمەزان..
* ناوى دەرگاكانى بەهەشت و ماناكەى بەكوردى چیە؟
* چۆن شەوى ليلة القدر بەسەر بەرین تا نوێژى بەیانى و ئەو زیكرانە كامانەن كە ئەبێت بیكەین
* ئایا ئافرەت ئەگەر 5 دەقە پێش بانگدانى ئێوارە بێ نوێژ بێت ئایا ڕۆژووەكەوى بۆ حیساب دەكرێ یان نا؟
* تكایە ڕوونكردنەوەیەكمان سەبارەت بە مارەیى زۆر بۆ بڵاوبكەنەوە
* هەر كە خۆر ئاوابوو من ڕۆژووەكەم دەشكێنم بێ ئەوەى بانگى دابێت
* ئایاله کاتێکدا کەمن بەڕۆژوم دەتوانم لەگەڵ خێزانەکەم جووت ببم.يان ماچی بکەم
* ئەگەر لە كاتى بەڕۆژوو بووندا لەخەودا ئاوم هاتە خوارەوە من چى بكەم؟
وه لامى برسياره كان
......................................................
حوكمی شەرعی دەربارەی پرسە چی یە؟
بسم الله الرحمن الرحیم
سوپاس و ستایش بۆ خواى گەورە وە درودو سڵاو لە سەر گیانى پێغەمبەرى خوا وە لەسەر خێزان و كەس وكارى ئیماندارو هاوەڵان و شوێن كەوتوانى تا رۆژى دوایى.
پرسە سوننەتە (مستحب)ە، بەڵام كە ئامانجەكەی خۆی بپێكێت مەبەستت ئەوە بێت كە دڵنەوایی خاوەن مردوو بكەیت هانی بدەیت كە ئارام بگرێت، چاوەرێی پاداشت بێت إن شاء الله، دوعا بۆ مردووەكەی بكەیت ئەوە سوننەتە، بەڵام ئەو شێوەیەی كەئێستا هەیە كە لە مزگەوتدا دادەنیشن بۆ نموونە سێ رۆژ یان دوو رۆژ وە كەسێك دێت قورئان دەخوێنێت وە فاتيحە هەدیە دەكرێت خواردنی تێدا دروست دەكرێت و وە خاوەن مردوو زۆر هیلاك دەبێت سێ شەوو رۆژ ئیسراحەتیان لێ هەڵ دەگیرێت ئەوە كارێكی بێ شەرعی و پێچەوانەی سوننەتە و (كنا نرى اجتماع لأهل الميت وصنع طعام من نياحة) نیاحەش یەكێكە لە تاوانە گەورەكان. هاوەڵان رەزای خوایان لێ بێت ئەو شێوەیان بە تاوانی كەورە داناوە، نیاحە واتە هاوار كردن و گریان و لە خۆدان.
لە لایەن بەڕێز مامۆستا [عبداللطيف] ه وه وەڵام دراوەتەوە
......................................................
ئایا كەسابەت كردنی حەڵاڵ عیبادەتە؟
بسم الله الرحمن الرحیم
سوپاس و ستایش بۆ خواى گەورە وە درودو سڵاو لە سەر گیانى پێغەمبەرى خوا وە لەسەر خێزان و كەس وكارى ئیماندارو هاوەڵان و شوێن كەوتوانى تا رۆژى دوایى.
بێگومان ئەگەر ئينسان كە نیەتی هەبێت كە بەو كەسابەتە خۆی لە حەرام بپارێزێت و نەفەقەی ماڵ و منداڵی خۆیی و دایك و باوكی دابین بكات و عیبادەتی خۆی بكات ئەوە بێگومان خوای پەروەدگار ئەجری دەنووسێت و بۆی بە عیبادەت دادەنرێت، هەرەكو پێغەمبەر(صلی الله علیه وسلم) فەرمووی تاوەكو ئەو پارووە نانەی كە دەیدەیتە خێزانت خوای پەروەردگار بە عیبادەت بۆت دادەنێت، كەواتە إن شاء الله عیبادەتە (لمن صح نیته) هەركەسە و نیەتی پاك بێت لە مەسەلەكەدا.
لە لایەن مامۆستا (عبد اللطيف)ەوە وەڵام دراوەتەوە
.....................................................
حوكمی ئەو كەسانە چی یە كە له دامودەزگاكانی حوكمەت كاردەكەن كە ناتوانن ریش بهێڵنەوە یان پانتۆڵ و شەرواڵەكانیان كورت بكەنەوە؟
بسم الله الرحمن الرحیم
سوپاس و ستایش بۆ خواى گەورە وە درودو سڵاو لە سەر گیانى پێغەمبەرى خوا وە لەسەر خێزان و كەس وكارى ئیماندارو هاوەڵان و شوێن كەوتوانى تا رۆژى دوایى.
خوای پەروەردگار دەفەرمووێت: [ فَاتَّقُوا اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ] تەقوای خوای گەورە بكەن بە پێی ئەو توانایەی كە هەتانە، ئينسان دەبێت ئاگای لە خۆیی و لە قیامەتەكەی بێت (بل الانسان على نفسه بصيرة)هەركەسەش ئاگای لە خۆی دەبێت تا چ رادەیەك دەتوانی تەقوای خوا بكات یان نا، ئينسان سەیری خۆی بكات تا ئەوەندەی دەتوانی گوێرایەڵی خوای پەروەردگار بكات، جا تەقوای خوا لەوەدایە كە ریش واجبە بیهێڵێتەوە، شەرواڵەكەی دەبێت كورت بێت درێژ نەبێت، یانی ئەو جۆرێكە لە جۆرەكانی تەقوا، جگە لەوەش تەقوا بریتی یە لە خواترسان و دووركەوتنەوە لە حەرام و كردنی كارە واجبەكان و گومانی باش بە كەسانی باش و دوور كەوتنەوە لەكەسانی خراپ و ئەوانە هەمووی تەقوایە، وە تا بتوانێت شوێنەكەی بگۆرێت بۆ ئەوەی تەقوای خوا جێ بەجێ بكات. والله أعلم.
لە لایەن بەڕێز مامۆستا [عبداللطيف] ه وه وەڵام دراوەتەوە
...................................................
ئایا ئەكەر كەسێك جنێو بە خودا یان پێغەبەری خودا بدات كافر دەبێت؟
بسم الله الرحمن الرحیم
سوپاس و ستایش بۆ خواى گەورە وە درودو سڵاو لە سەر گیانى پێغەمبەرى خوا وە لەسەر خێزان و كەس وكارى ئیماندارو هاوەڵان و شوێن كەوتوانى تا رۆژى دوایى.
ئەگەر شێت نەبێت یان منداڵ نەبێت یان زۆری لێ نەكرابێت وەئاگای لەخۆبێت كەجنێو دەدات بێگومان كافرە
لە لایەن بەڕێز مامۆستا [عبداللطيف] ه وه وەڵام دراوەتەوە
....................................................
ئایا ئەگەرلەمانگى شەشەڵان تەنها شەش ڕۆژوو بگرین نییەتەكەمان بۆ قەرزى ڕەمەزان و شەشەكان بێت ڕۆژووەكە بەرهەردووكیان دەكەوێت ؟
بەناوى خواى بەخشندە و میهرەبان
لە بەر جیاوازى نیەتى ئەو دوو پەرستشە لە ڕووى سوننەتى و فەرزێتیەوە ـ هەروەك ئاشكرایە كە قەزا كردنەوەكە فەرزە، و شەشەڵانەكەش سوننەتە ـ نابێت هەردووكیان بە یەك نیەت بگیرێن، بەڵكو دەبێت هەر یەكەو نیەتى تایبەتى خۆى هەبێت... خواى پەروەردگاریش زاناترە.
وَآخِرُ دَعْوَانَا أَنِ الْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ
لە لایەن مامۆستا (عدنان بارام) ە وه وەڵام دراوەتەوە
......................................................
ناوى دەرگاكانى بەهەشت و ماناكەى بەكوردى چیە؟وە ئایا موسڵمانان لە ڕۆژى دوایى دا بۆیان هەیە لە هەموو دەرگاكانى بەهەشتەوە بچنە ژوورەوە ؟یان هەركەسەو بە پێى ئەجرو پاداشتى خۆى دەرگاى چوونە ژوورەوەى بۆ دەكرێتەوە ؟ وەڵام
وەڵام:بەناوى خواى بەخشندەى میهرەبان
پێشەكى باوەڕمان بەوە هەیە كە بەهەشت چەند دەرگایەكى هەیەوە لە چەندین فەرموودەى (صحيح) دا ئەوەهاتووە،
(عن أبي هريرة رضي الله عنه أن رسول الله صلى الله عليه وسلم قال إذا جاء رمضان فتحت أبواب الجنة)رواه البخاري برقم (1898).
وە لە حەدیسى ئیمامى موسلیمدا ئەوە هاتووە كەبەهەشت هەشت دەرگاى هەیە لە باسى ئەوەى هەركەس دواى دەست نوێژگرتن بڵێ: (أشهد أن لا إله إلا الله وحده لا شريك له وأشهد أن محمداً عبده ورسوله) ئەفەرموێ (إلا فتحت له أبواب الجنة الثمانية يدخل من أيّها شاء) رواه مسلم (234/209/1).بۆ ناوى دەرگاكانیش ئەم ناوانە هاتوون:
1- (...فمن كان من أهل الصلاة دُعي من باب الصلاة ومن كان من أهل الجهاد دُعي من باب الجهاد ومن كان من أهل الصدقة دُعي من باب الصدقة ومن كان من أهل الصيام دُعي من باب الصيام و باب الرّيان...)رواه البخاري برقم (3666).
لەم فەرموودەیە ناوى چوار دەرگایان هاتووە إبن حجر ئەڵێ: پێنجەمیان دەرگاى (حەج)ە چونكە حەجیش پایەیەكى گەورەیە لە پایەكانى ئیسلام، وە دەرگا بۆ ئەوانى تر هەبێت بێ گومان بۆ ئەمیش دەرگایەك هەیە. شەشەم دەرگاى(الكاظمين الغيظ والعافين عن الناس) حەوتەم: دەرگاى (الأيمن) باب المتوكلین - دەرگاى ئەوانەى لێیەوە بەبێ لێپرسینەوە و سزا دەچنە ژوورەوە. هەشتەم دەرگاى (ذكر) لەوانەیە هەشتەم دەرگاى زانستیش بێت زانایان هەموویان ئەمەیان باسكردووە. بڕوانە فتح الباري بەرگى 7 لاپەڕە 34.
ناوى دەرگاكان بە كوردى
1- دەرگاى نوێژ
2- دەرگاى زەكات
3- دەرگاى ڕۆژوو
4- دەرگاى جیهاد
5- دەرگاى حەج
6- دەرگاى لێبوردن لەخەڵك
7- دەرگاى پشت بەستن بەخوا
8- دەرگاى یادكردنى خوا یان دەرگاى زانست.
سەبارەت بەوەى ئایا موسڵمانان بۆیان هەیە لە هەموو دەرگاكانى بەهەشتەوە بچنە ژوورەوە؟ ئیمامى ئەبو بەكر (خواى لێ ڕازى بێ) ئەم پرسیارەى لە پێغەمبەر (صلى الله علیه وسلم) كردووە (فهل يدعى أحد من تلك الأبواب كلها) واتە: ئایا كەس لە موسڵمانان لە هەموو دەرگاكانەوە بانگ بكرێت و لەهەموویانەوە بچێتە ژوورەوە؟ فەرمووى: بەڵێ بۆ كەسێ ئەو سیفاتانەى تیادا كۆبێتەوە.
ئەو بانگ لێكردنەش بۆ ڕێزلێنانە ئەگینا هەر لەیەك دەرگاوە ئەچێتە ژوورەوە بەڵام ئەوەى هەڵگرى هەموو سیفەتەكان بێت دەتوانێت لە هەركامیانە خۆى بیەوێت بچێتە ژوورەوە.
بڕوانە فتح الباري شرح صحيح البخاری بەرگى 7 لاپەڕە 34.
لە لایەن مامۆستا (خلیل أحمد) ەوە وەڵام دراوەتەوە
........................................................
ڕوونكردنەوەیەكم ئەوێت ئەگەر بتوانن وەڵامم بدەنەوە خواى گەورە پاداشتى خێرتان بداتەوە إن شاء الله. چۆن شەوى ليلة القدر بەسەر بەرین تا نوێژى بەیانى و ئەو زیكرانە كامانەن كە ئەبێت بیكەین إن شا ءالله خواى گەورە پاداشتتان بداتەوە و لە هەموومان خۆش بێت.
وەڵام:بەناوى خواى گەورەو میهرەبان
شەوی قــەدر فەزڵی گەورەیە، چونكە شەوی هاتنە خوارەوەی قورئانی پیرۆزە، ئەو قورئانەی رێنیشاندەرە بۆ كەسێك دەستی پێوە بگرێت بۆ ڕێگەی سەربەرزی و سەرفەرازی، بەرزیشی دەكاتەوە بۆ چڵەپۆپەی سەرفەرازی و مانەوەی هەتا هەتایی، ئوممەتی ئیسلامیش كە شوێنكەوتووی سوننەتەكانی پێغەمبەركەیەتی صلى الله علیه وسلم شوین پێ بە شوێن پێ، دەبێت پێش بڕكێ بكەن لە زیندو كردنەوەی بە بیر و باوەڕەوە لە گەڵ چاوەڕێ كردنی پاداشت لە لایەن خواوە.
جا سەبارەت بەوەى كە چۆن موسوڵمان بەدوای ئەم شەوەدا بگەرێت ؟ چى تێدا بكات، و چ زیكرێك تێیدا سوننەتە ؟ دەڵێم: سوننەتە بۆ موسوڵمانی سور بوو لە سەر گوێرایەڵی خوای پەروەردگار، ئەم شەوە زیندوو بكاتەوە بە باوەڕەوە بۆ بەدەست هێنانی پاداشتی گەورەی خوای پەروەردگار، و قورئان خوێندنەوە، جگە لەوانیش لە هەموو كار و گوفتارێكى شەرعى، جا ئەگەر موسڵمان ئەوەی ئەنجام دا خوای پەروەردگار لەو تاوانانەی كردونیەتی خۆش دەبێ.
پێغەمبەر صلى الله علیه وسلم فەرموویەتی:: مَنْ قَامَ لَيْلَةَ القَدْڕ إيمَانَاً وَاحْتِسَابَاً غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنبِهِ (أخرجهُ البخاري: (4 / 217) رقم: (2014)، و مسلم رقم: (759)).
واتە: هەر كەسێ شەوی قەدر زیندو بكاتەوە و باوەڕی پێ ى هەبێ و چاوەڕێ ی پاداشتی خوا بێ، خوا لە تاوانەكانی پێشووی خۆش دەبێ.
سوننەتیشە لەو شەوەدا پاڕانەوە زۆر بكرێت، بەو پاڕانەوەى كە لە سوننەتدا هاتووە، یان هەر پاڕانەوەیەكى تر، چونكە لە دایكە (عائشە) وە ـ ڕەزای خوای لێبێت ـ دەگێڕنەوە كە فەرموویەتی: ووتم: ئەی پێغەمبەری خوا ئەگەر زانیم چ شەوێك شەوی قەدرە، چی بڵێم لەو شەوەدا ؟ فەرمووی: بڵێ: اللهُمَّ إِنَّكَ عَفُوٌّ تُحِبُ الْعَفْوَ فَاعْفُ عَنِّي (أخرجهُ الترمذي رقم: (3760)، وابن ماجه رقم: (3850) عن عائشة. وسندهُ صحيحٌ).
واتە: خوایە تۆ لێ بوردەیت و لیبوردنت خۆش ئەوێ، لێم ببورە.
برام ـ خوای پەروەردگار بەرەكەتی خۆیت بەسەردا بڕێژێت و سەركەوتووت كات بۆ گوێرایەڵی خۆی ـ كە زانیت ئەم شەوە چ شەوێكی گەورەیە، كەوابوو دە شەوی كۆتایی هەستە و زیندووی بكەرەوە بە پەرستن و دوركەوتنەوە لە ئافرەتان، و فەرمان بكە بە خێزانەكەت بەو شتانە و پەرستنی زیاتر بكە لەم شەوەدا.
لە (عائشە)وە ـ ڕەزای خوای لێبێت ـ دەگێڕنەوە، فەرموویەتی: كَانَ النَّبيُّ صلى الله عليه وسلم إذَا دَخَلَ العَشْرُ شَدَّ مِئْزَرَه (واتە: دور ئەكەوتەوە لە ئافرەت بە مەبەستی خوا پەرستن، وە قۆڵی بۆ هەڵ دەكرد و بە دوایدا دوگەڕا)،، وأَحْيى لَيْلُهُ، وَأَيْقَظَ أَهْلَهُ (أخرجهُ البخاري: (4 / 233) رقم: (2024)، و مسلم رقم: (1174)).
واتە: پێغەمبەر صلى الله علیه وسلم ئەگەر دە شەوی كۆتای بهابتایە پشتی لێ دەبەست (واتە: دوور ئەكەوتەوە لە جووت بوون لە گەڵ خێزانەكانیدا) و شەوەكانی زیندو دەكردەوە خێزانەكانیشی بە خەبەر دەهێنا.
هەروەها لە (عائشە) وە دەگێڕنەوە فەرموویەتی: كَانَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم يَجْتَهِدُ في العَشْڕ الأَوَاخِڕ مَا لا يَجْتَهِدُ في غَيْڕهَا (أخرجهُ مسلم رقم: (1174)).
واتە: پێغەمبەری خوا صلى الله علیه وسلم لە دە ڕۆژی كۆتایدا زیاتر هەوڵی خواپەرستی دەدا بە شێوەیەك ئەو هەوڵەی لە ڕۆژانی تردا نەدەدا.
بۆ زانینى زیاتر سەبارەت بە ئەحكامەكانى ڕۆژووان، و چۆنێتى ڕۆژووى پێغەمبەر (صلى الله علیه وسلم) لە ڕمەزاندا، ئەم كتێبە بخوێنەوە (چۆنێتى ڕۆژووى پێغەمبەر (صلى الله علیه وسلم) لە ڕمەزاندا)، و كتێبى: (ئەنجامدانى نوێژى تەراویح...).
وَآخِرُ دَعْوَانَا أَنِ الْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ
لە لایەن مامۆستا (عدنان بارام) ە وە وەڵام دراوەتەوە
...................................................
ئایا ئافرەت لە مانگى ڕەمەزانى پیرۆزدا كە بەڕۆژوو دەبێ ئەگەر 5 دەقە پێش بانگدانى ئێوارە بێ نوێژ بێت ئایا ڕۆژووەكەوى بۆ حیساب دەكرێ یان نا؟ خواى گەورە جەزاتان بداتەوە و مانگى ڕەمەزانتان لێ پیرۆز بكات
وەڵام:بەناوى خواى گەورەو میهرەبان
لەو شتانەى كە ڕۆژووى ئافرەت بەتاڵ دەكەنەوە ئەوەیە كە ئافرەت بكەوێتە عادەى مانگانەوە (واتە: بێ نوێژى)، یان خوێنى زەیسانیەوە (واتە: خوێنى دواى مندال بوون)، لە دواى دەركەوتنى فەجر یان گزنگى ڕاستگۆوە (الفجر الصادق) تاكو خۆر ئاوا بوون ـ واتە: بە ڕۆشتنە خوارەوەى بازنەى خۆرى ئێواران ـ.
لەم كارەشدا حیساب بۆ دەركەوتنى فەجر، و خۆرئاوا بوون دەكرێت، جا ئەگەر بانگى نوێژى مەغریبى ئەو ناوچەیەى كە تۆ تێیدا دەژیت هاوكاتە لەگەڵ چونە خوارەوەى خۆر، ئەوا ئەگەر كەوتنە حەیزەكەت لە پێنج دەقیقەش كەمتر بێت ئەوا ئەو ڕۆژەت لە سەر ناكەوێت، و دەبێت قەزاى ئەو ڕۆژە بكەیتەوە، بەڵام ئەگەر بانگى نوێژى مەغریبى ئەو ناوچەیەى كە تۆ تێیدا دەژیت هاوكات نەبێت لە گەڵ چونە خوارەوەى خۆر ـ هەروەكو لە زۆر لە ناوچەكانى گەرمیانى ئێمەدا نزیكەى (10) دەقیقە دواى خۆرئاوا بوون لە مزگەوتەكانەوە بانگ دەدرێت، ئەوا لەم بارەدا (5) دەقیقەكەى تۆ كە پێش بانگە دواى خۆر ئاوا بوونە، و ڕۆژووەكەت تەواوە و هیچ قەزایەكت لە سەر نیە، خواى پەروەردگاریش زاناترە.
تێبینى: بۆ زانینى ئەوەى كە بانگى لاى ئێوە لەگەڵ چونە خوارەوەى خۆردایە یان پاش چونە خوارەوەى خۆر نابێت متمانە بكرێتە سەر ئەو وەرەقانەى كە كاتەكانى نوێژى تێدا دیارى كراوە، بەڵكو ئەبێت متمانە بكرێتە سەر بینینى چاو.
وَآخِرُ دَعْوَانا أَنِ الْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ
لە لایەن مامۆستا (عدنان بارام) ە وە وەڵام دراوەتەوە
.................................................
تكایە ڕوونكردنەوەیەكمان سەبارەت بە مارەیى زۆر بۆ بڵاوبكەنەوە
وەڵام:بسم الله الرحمن الرحيم
مەبەست لە ژن هێنان و شوو كردن دروست كردنی خێزانێكی بەختەوەرە نەك (كڕین و فرۆشتنی كچ و پارە پێ پەیدا كردن) !!!
بە ڕاستی لە ئیسلامدا كچ لەوە زۆر ڕێزدار و قورس و سەنگین ترە كە بە پارە یان بە زێڕ و شتومەك بەها و وەزن بكرێت، بۆیە دەبێت ئەوە بزانرێت ئەو مارەییەی كەوا بۆ كچ دادەنرێت لە كاتی بە شوودانیدا بریتی نى یە لە نرخی كچەكە بەڵكو دیاری و بەخشیشێكە پێشكەش بە كچ دەكرێت بۆ ئەوەی دڵی پێخۆش بكات و هەندێك شتومەكی پێبكڕێت وەك زێڕ و جلوبەرگ بۆ ئەوەی خۆی پێبڕازێنێتەوە چونكە ئافرەتان زۆر حەزیان لە شتی ڕازاوە و جوان و ناسكە و ئەمەش شتێكی سروشتى یە وەك خوای گەورە فەرموویەتی: [أَوَمَن يُنَشَّأُ فِي الْحِلْيَةِ] [سورة الزخرف: (18)] واتە: ئافرەتان لە نێو شتی ڕازاوەدا پێگەیشتوون.
بەڵگەش بۆ ئەوەی كەوا مارەیی دیاری و بەخشیشە نەك نرخ و بەهای كچ خوای گەورە فەرموویەتی: [وَآتُواْ النَّسَاء صَدُقَاتِهِنَّ نِحْلَةً] [سورة النساء: (4)] نِحْلَةً: أي هدية.
واتە: مارەیی بدەن بە ئافرەتان وەك دیاری.
وە پێوەر بۆ بە شوودانی ئافرەت بریتى یە لە دین و ئەخلاق نەك پارە و ناوبانگ و پلەوپایە ! پێغەمبەری خوا صلى الله عليه وسلم فەرموویەتی: ((إذا أتاكم من ترضون دينه وخلقه فأنكحوه، إنْ لا تفعلوه تكن فتنة في الأرض وفساد كبير)) [صحيح سنن الترمذي رقم: (1084)] .
واتە: ئەگەر كەسێك هات بۆ خوازبێنی ژن لێتان لە دین و ئەخلاقی ڕازی بوون ئەوا ژنی بدەنێ، ئەگەر وا نەكەن ئەوا فیتنە و ئاشوب و فەساد و بەدڕەوشتى یەكی گەورە ڕوودەدات لە زەویدا.
وە ئیسلامی هانی گەنجانی داوە بۆ ژن هێنان بۆ ئەوەی خۆیان لە تاوان بپارێزن وەك پێغەمبەری خوا صلى الله عليه وسلم فەرموویەتی: ((يا معشر الشباب من استطاع منكم الباءة فليتزوج فإنه أغض للبصر وأحصن للفرج)) [صحيح سنن النسائي رقم: (2242)] .
واتە: ئەی گرۆی گەنجان هەر یەك لە ئێوە توانای ژن هێنانی هەیە ئەوا با ژن بێنێت چونكە ژن هێنان دەبێتە مایەی چاو گرتنەوە لە سەیر كردن و دامێن پاراستن لە داوێن پیسی.
بۆیە پێویستە هاوكاری گەنجان بكرێت بۆ ژن هێنان بە هەموو شێوەیەكی شەرعی، یەكێك لەو شێوانە ئەوەیە كە مارەیی كچانیان لە سەر قورس و زۆر و گران نەكرێت تاوەكو بتوانن ژن بهێنن و خێزانێكی دیندار و بە ئەخلاق و بەختەوە پێك بێنن.
وە كار ئاسانی كردن لە بە شوودانی كچدا و كەم كردنەوەی مارەییەكەی نیشانەی بەرەكەت و خێر و فەڕی ئەو ئافرەتەیە وەك پێغەمبەری خوا صلى الله عليه وسلم فەرموویەتی(إنَّ من يُمن المرأة تيسير خطبتها وتيسير صداقها)) [صحيح الـجامع الصغير رقم: (2235)] .واتە: بەڕاستی لە بەرەكەتی ئەوەیە كە خوازبێنی كردنی و بە شوودانی ئاسانكاری تێدا بكرێت و مارەییەكەی سووك و كەم بێت.
وە پێویستە ئەوەش بزانرێت كەوا ئەمە لە ڕێزی ئافرەتان كەم ناكاتەوە بەڵكو هاوكاری كردنی ئەوانیشە بۆ شوو كردن و ئارام گرتن لە ماڵی خۆیدا چونكە ئەویش مافـی خۆیەتی بچێتە ماڵی خۆی و لە سایەی ژیانی هاوسەرگیریدا بحەسێتەوە.
وە بە پێچەوانەوە هەم كوڕان و هەم كچانیش دووچاری ئەوە دەكرێنەوە كەوا پەنا بۆ كاری حەرام ببەن ئەگەر كاری ئاسانی نەكرێت لە پرۆژەی هاوسەرگیریدا.
لە لایەن مامۆستا (محمد عبدالرحمن)ە وە وەڵام دراوەتەوە
...............................................
من كتێبى چۆنێتى پارشێوو بەربانگ كردنەوەم خوێندەوە كاتێك كە بانگ دەدات من ڕۆژووەكەم شكاندووە چونكە ئەو بانگە وەكو ئەحتیاط دەوترێت بۆ مەبەستى دڵنیاى. ئەو كتێبە باسى لە چۆنێتى دەركەوتنى فەجر دەكرد بۆیە منیش بۆ جێ بەجێ كردن و زیندووكردنەوەى سوننەتى پێغەمبەرى خوا (صلى الله علیه وسلم)هەر كە خۆر ئاوابوو من ڕۆژووەكەم دەشكێنم بێ ئەوەى بانگى دابێت،یان زۆر كات بانگى بەیانى فەرمووە من دواى ئەوەش هەر شت ئەخۆم چونكە جارێ هەر دنیا زۆر تاریكە و خەتى ڕەش و سپى لەیەك جیاناكەیتەوە بۆیە ماڵەوەمان سەر زەنشتم ئەكەن لەسەر ئەم كارەم و پێم ئەڵێن تۆ ڕۆژووەكانت قەبوڵ نیە ئایا ئەو كارانەى كە لەسەرەوە باسم كردووە من ئەیكەم دروستە یان نا خوا بتان خاتە ژێر سایە و بەزەیى و ڕەحمەتى خۆیى یەوە. ؟
وەڵام:بەناوى خواى بەخشندە و میهرەبان
كتێبى ناوبراو كتێبێكى متمتنە پێكراو و بە سوودە، إن شاء الله تعالى.
وە سەبارەت بە شكاندنى ڕۆژوو هیچ پەیوەست نیە بە بانگەوە، بەڵكو پەیوەستە بە خۆر ئاوا بوونەوە، جا ئەگەر تۆ دڵنیا بیت لەوەى كە خۆر ئاوا بوو بێت ئەوا لە سەر سوننەتى پێغەمبەرى خوایت (صلى الله علیه وسلم)، هەروەكو لە سوننەتدا هاتووە:
لە (عمر)ى كوڕى (الخطاب) ەوە رضي الله عنه دەگێڕنەوە فەرموویەتى: پێغەمبەرى خوا (صلى الله علیه وسلم) فەرموویەتى: إذَا أقْبَلَ الليلُ مِنْ هَاهُنَا، وأَدْبَرَ النَّهارُ مِنْ هَاهُنَا، وَغَرَبَت الشَّمسُ: فَقَدْ أَفْطَرَ الصَّائِمُ (أخرجه البخاري: (4 / 171) رقم: (1954)، ومسلم رقم: (1100)).
واتە: ئەگەر شەو لێرەوە دەركەوت و ڕۆژیش لە ئێرەوە پشتى لێ هەڵكردین و خۆریش ئاوا بوو: ئەوا ڕۆژووەكەتان بشكێنن.
ئەم فەرمانەى پێغەمبەرى خوایش (صلى الله علیه وسلم) یەكسەر پاش ئاوا بوونى بازنەى خۆر دەبێت بەجێ بهێنرێت با ڕووناكى یەكەیشى هەندێ مابێ یان بانگ نەدرا بێت، چونكە یەكێكە لە سوننەتەكانى پێغەمبەر (صلى الله علیه وسلم) ئەوە بوو كاتێك بە ڕۆژوو دەبوو فەرمانى بەیەكێك لە صەحابە دەكرد كە بچێتە سەر شتێك و لە كاتى دیار نەمانى بازنەى خۆر دەیفەرموو: خۆر ئاوا بوو، پێغەمبەریش (صلى الله علیه وسلم) ڕۆژووەكەى دەشكاند(أخرجه الحاكم: (1/434)، وابن خزيمة رقم: (2061)، وصححه الحاكم على شرط الشيخين).
وە هەندێك لە خەڵك وا گومان دەبەن كەوا شەو نایەتەدى بە خۆر ئاوا بوون، بەڵكو ئەو كاتە بە شەو دادەنێن كە تاریكى بڵاو دەبێتەوە بە لاى ڕۆژهەڵات و ڕۆژ ئاواوە، وە ئەم گومانەیش ڕوویداوە بۆ هەندێك لە هاوەڵانى پێغەمبەر (صلى الله علیه وسلم)، وە بەڵام تێگەیەنرا كەوا خۆر ئاوا بوونى خۆر بەسە بۆ هاتنى شەو كە سەرەتاى تاریكى لە بەرەى ڕۆژهەڵاتەوە دەركەوێت دواى نەمانى بازنەى خۆر یەكسەر.
لە (عبد الله)ى كوڕى (أبي أوفى) ەوە رضي الله عنه دەگێڕنەوە فەرمووى: لە سەفەرێكا لە گەڵ پێغەمبەرى خوادا بوون (صلى الله علیه وسلم)، وە بە ڕۆژوو بووین لە مانگى ڕەمەزاندا، كاتێك خۆر ئاوا بوو فەرمووى: ئەى فڵان، وە لە ڕیوایەتى ئیمامى (أبو داود) دا: ئەى بلال هەستە ئاومان بەرێ، ئەویش فەرمووى: ئەى پێغەمبەرى خوا ئەگەر چاوەڕێ بكەى شەوت بەسەردا بێت لە ڕیوایەتى ئیمامى (البخاري) دا: لَو انْتَظَرْتَ حَتَى تُمْسِي ، وە لە ڕیوایەتێكى تردا:... الشَّمسَ...، پاشان فەرمووى: دابەزە ئاومان بەرێ، ئەویش فەرمووى هێشتا ڕۆژت بەسەرەوەیە ! فەرمووى: دابەزە ئاومان بەرێ، پاش جارى سآیەم دابەزى و ئاوى پێدان و پێغەمبەریش خواردیەوە و فەرمووى: ئەگەر یەكێك بیەوێ بەسەر ووشترەكەیەوە بیبینێ ئەوا دەیبینێ ـ واتە: خۆر دەبینێ ـ پاشان ئاماژەى كرد وە لە ڕیوایەتى ئیمامى (البخاری) دا: بە دەستى ئاماژەى كرد، وە لە ڕیوایەتى (البخاری و مسلم) دا: بە پەنجە ئاماژەى بۆ بەرەى ڕۆژ ئاوا كرد، پاشان فەرمووى: إِذَا رأَيْتَ الليلَ قَدْ أقبَلَ مِنْ هَاهُنَا فَقَد أفْطَرَ الصَّائِمُ (أخرجه البخاري: (4 / 199) رقم: (1955)، ومسلم رقم: (1101)، واحمد: (4 / 381)، وأبو داود رقم: (2352). والزيادة الأولى لمسلم رقم: (1101). والثانية لعبد الرزاق: (4 / 226)).
واتە: ئەگەر بینیت شەو لە بەرەى ڕۆژئاواوە هەڵهات ئەوا با ڕۆژووان ڕۆژووەكەى بشكێنێت. ئەوەشمان پێگەیشتووە كە هاوەڵانى پێغەمبەر (صلى الله علیه وسلم) شوێنى ووتەى پێغەمبەر (صلى الله علیه وسلم) كەوتوون بۆیە كردەوەیان جووت بووە لە گەڵ ووتەكانى پێغەمبەر (صلى الله علیه وسلم) بۆ نموونە: (أبو سعيد الخدري) پاش ئاوا بوونى بازنەى خۆر ڕۆژووەكەى دەشكاند (علقه البخاري: (4 / 196)، ووصله ابن أبي شيبة في (المصنف): (3 / 12)، وسعيد بن منصور كما في (الفتح): (4 / 196) و (عمدة القاري): (9 / 130) وانظر: (تغليق التعليق): (3 / 195)).
وە سەبارەت بەوەى كە بانگى بەیانیان پێش كاتى خۆى دەكرێت، بە واتایەكى تر پێش دەركەوتنى فەجرى ڕاستگۆ دەدرێت ڕاستە، بۆیە پێویستە لە سەر هەموو موسڵمانێك خەمى نوێژەكەى خۆى هەبێت، و تاكاتى دڵنیا بوون لە دەركەوتنى فەجرى ڕاستگۆ نوێژەكەى ئەنجام نەدات و دواى بخات، وە ئەگەر دڵنیا بووین لەوەى كە بانگەكە لە كاتى خۆى پێش دەخرێت، موسڵمان دەتووانێت با بانگیشى دابێت هەر خواردن بخوات، بخواتەوە تا كاتى دڵنیا بوون لە دەركەوتنى فەجرى ڕاستگۆ، هەروەكو خواى پەروەردگار فەرموویەتى: [وَكُلُواْ وَاشْرَبُواْ حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَكُمُ الْخَيْطُ الأَبْيَضُ مِنَ الْخَيْطِ الأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ] ، واتە: بخۆن و بخۆنەوە تا سپیایی ڕۆژتان بۆ لە تاریكى شەو ڕوون دەبێتەوە، كە بە داخەوە لە كوردستانى خۆمان نزیكەى بیست دەقیقە پێش خراوە بە چەندەها بیانووى پڕ و پووچ كە هەر هەمووى دووریە لە سوننەتى پێغەمبەر (صلى الله علیه وسلم)، كە پێویستە لە من و تۆ هەوڵى زیندووكردنەوەى بدەین، بەڵكو ببین بە زیندووكەرەوانى سوننەت... خواى پەروەردگاریش زاناترە.
وە سەبارەت بە سەرزنشت كردنى خێزان و ئەندامانى خێزانى بەڕێزت بۆ تۆ ئەو كارەیان شتێكى ناشایستەیە و فەتوا دانە بە بێ زانست، حەق وایە كە دەست خۆشیت لێ بكەن و پشتیوانت بن لە زیندووكردنەوەى ئەو سونەتانەى كە باست لێوە كردن، وە ئەوەش بزانە تۆ لە سەر سوننەتیت و كردەوەكانیشت تێر و تەسەلترن، بە پشتیوانى خواى پەروەردگار...
بەڵام ئامۆژگارى تۆش دەكەم بەوەى كە ئارام گرتر بیت، و زیاتر بە زمانێكى شرینتر لە گەڵیاندا بدوێت، چونكە ڕەگە ئەگەر بە جوانى و بە بەڵگەوە ئەو كارەیان بۆ ڕوون بكەیتەوە، باشتر وەرى بگرن و ببن بە پشتیوانت لە زیندوو كردنەوەى ئەو سوننەتانە، تۆش نابێت بە شێوەیەك لە گەڵیاندا بجوولێیتەوە كە دڵیان بڕەنجێنیت، بۆ ئەوەى بۆ سوننەتێك تاوانێكت تووش نەبێت، یان چەندەها واجب لە دەست نەدەى... خواى پەروەردگاریش زاناترە و هەر ئەویشە پشتیوانى هەمووان.
لە كۆتایشدا ئامۆژگارى تۆى بەڕێز و خێزانى بەختەوەرت دەكەم كە كتێبى (چۆنێتى ڕۆژووى پێغەمبەرى خوا صلى الله علیه وسلم لە ڕەمەزاندا) بخوێننەوە، چونكە ئەو باسانەى تێدایە بە بەڵگەى قورئان و سوننەتەوە.
وَآخِرُ دَعْوَانَا أَنِ الْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ
لە لایەن مامۆستا (عدنان بارام) ە وه وەڵام دراوەتەوە
..................................................
سەرەتا دەست خۆشی ئەم بەرنامە جوانەی سایتی بەهەشتان لێدەکەم. بەڕێزان بەئەرک نەبێت دوو پرسیارم هەیە. 1ـ ئایاله کاتێکدا کەمن بەڕۆژوم دەتوانم لەگەڵ خێزانەکەم جووت ببم. 2ـ وەئایا دەتوانم ماچی خێزانی خۆم بکەم وەلەسەر جێگا لەباوەشمدا بێت بەبێ جووت بوون. لەگەڵ ئەوەشداکەمن بەڕۆژوم. (زۆرسوپاستان دەکەم) ؟
وەڵام:بەناوى خواى بەخشندە و میهرەبان
وەڵامى پرسیارى یەكەم: زانایان جووت بوونیان لەگەڵ خێزاندا بە بەتاڵ كەرەوەى ڕۆژوو داناوە، لەوانە: ئیمامى (الشوكاني) لە كتێبی: (الدراى المضية ) دا: (2 / 22) فەرموویەتى: (جووت بوون لە گەڵ خێزان دار ڕۆژوو بەتاڵ دەكاتەوە ئەگەر كەسێك ئەنجامى بدات بە ئەنقەستەوە، بەڵام ئەگەر لە كاتى لە بیر چووندا ئەنجام بدرێت، هەندێك لە زانایان دەیخەنە ڕیزى ئەو كەسەى خواردن و خواردنەوەى خواردبێت لە كاتى لە بیر چوون دا). هەروەها ئیمامى (ابن القیم) لە كتێبی: (زاد المعاد) دا: (2 / 60) فەرموویەتى: ((بەڵگەى قورئان لەسەر ئەوەیە كە جووت بوون لەگەڵ خێزان دا ڕۆژوو بەتاڵ دەكاتەوە، هەر وەكو چۆن خواردن و خواردنەوە ڕۆژوو بە تاڵ دەكەنەوە، خیلافیش لەوەدا نیە)). بەڵگەش لە سەر ئەوەى كە ڕۆژوو گرتن خۆگرتنەوەیە لە جووت بوون لەگەڵ خێزاندا هەروەها لە خواردن و خواردنەوە، وە هەر كەسێك ڕۆژووەكەى بە تاڵ بكاتەوە بە جووت بوون لەگەڵ خێزاندا، پێویستە لەسەر ڕۆژووەكەى قەزا بكاتەوە و كەفارەتیش بدات، بەڵگەش لەسەر ئەمە فەرموودەى (أبو هريرة) یە رضي الله عنه كە لە پێغەمبەرەوە صلى الله عليه وسلم دەگێڕێتەوە و دەفەرمووێت: أَتَاهُ رَجُلٌ فَقََالَ: يَا رَسَوُلَ اللهِ هَلَكْتُ ؟ قَالَ: وَمَا أَهْلَكَكَ ؟ قَالَ: وَقَعْتُ عَلَي امْرَأَتي في رَمَضَانَ، قَالَ: هَلْ تَسْتَطِيعُ أَنْ تَعْتِقَ رَقَبَةً ؟ قَالَ: لا، قَالَ: هَلْ تَسْتَطِيعُ أَنْ تَصُومَ شَهْرَيْنِ مُتَتَابِعَيْنِ ؟ قَالَ: لا، قَالَ: فَهَلْ تَسْتَطِيعُ أَنْ تُطْعِمُ سَتِّينَ مِسْكِينَا ؟ قَالَ: لا قَالَ: اجْلِسْ، فَجَلَسَ، فَأُتِيَ النَّبيُّ صلى الله عليه وسلم بِعَرَقٍ فِيهِ تَمْرٌ، قَالَ: تَصَدَّقْ بِهِ، قَالَ: مَا بَيْنَ لابَتَيْهَا أَحَدٌ أَفْقَرَ مِنَّا، قَالَ: فَضَحِكَ النَّبيُّ صلى الله عليه وسلم حَتَى بَدَتْ أَنْيَابُهُ، قَالَ: خُذْهُ فَأَطْعِمْهُ أَهْلَكَ (ثبت الحديث بألفاظ مختلفة عن البخاري: (11/516) رقم: (6709) و (1936)، ومسلم رقم: (1111)، والترمذي رقم: (724)، والبغوي: (6/288)، وأبي داود رقم: (2390)، والدارمي: (2/11)، وابن ماجه رقم: (1671)، وابن أبي شيبة: (2/183 ـ 184)، وابن خزيمة: (3 /216)، وابن الجارود رقم: (139)، والشافعي رقم: (299)، ومالك: (1 / 297)، وعبدالرزاق: (4 / 196). وأرسله بعضهم، ووصله جلهم، وصحت عند بعضهم زيادة: اقضي يوما مكانه وقد صححها الحافظ ابن حجر في (الفتح): (11/516)، وهو كما قال، والعرق: زنبيل منسوج من بسائج الخوص. واتە: زەمبیلێكى چنراو لە شوڵی دار).
واتە: پیاوێك هاتە خزمەتى پێغەمبەر صلى الله عليه وسلم و پێی فەرموو: تیاچووم ئەى پێغەمبەرى خوا، ئەویش پێی فەرموو: چی لە ناوى بردیت ؟ فەرمووى: لەگەڵ خێزانەكەمدا جووت بووم لە مانگى ڕەمەزاندا، فەرمووى: ئایا دەتوانیت كۆیلەیەك ڕزگار بكەیت ؟ فەرمووى: نەخێر، فەرمووى: ئایا دەتوانیت دوو مانگ لە سەر یەك بە ڕۆژوو بیت ؟ فەرمووى: نەخێر، فەرمووى: ئایا دەتوانیت خواردنى شەست هەژار بدەیت ؟ فەرمووى: نەخیر، فەرمووى باشە دانیشە و چاوەڕێ بكە، ئەویش دانیشت، لەو كاتەدا سەبەتەیەك خورمایان هێنا بۆ پێغەمبەرى خوا صلى الله عليه وسلم فەرمووى: ئەم خورمایە بەرەو بیكە بەخێر، فەرمووى: لە نێوان ئەم پەڕو ئەو پەڕى ئەم شارەدا كەسێكى تر نیە لە ئێمە هەژارتر بێت، (أبو هریرة) رضي الله عنه دەفەرمووێت: پێغەمبەرى خوا صلى الله عليه وسلم پێكەنى تا دانەكانى دەركەوت و فەرمووى: بیبە، بە خواردنى خێزانەكەتى دە. كەواتە ناتوانیت له کاتێکدا که به ڕۆژوو دەبیت له گەڵ خێزانەکەتدا جووت ببى.
[ وە سەبارەت بە پرسیارى دووەم دەڵێم ] : ماچ كردن و دەست بازى بۆ ڕۆژووان لەگەڵ خێزانى خۆیدا شتێكى ڕێپێدراوە، بەڵام بەمەرجێ تواى خۆڕاگرتنیان هەبێت، نەكو بكەونە تاوانى جووت بوونەوە، كە ماچكردن و دەستبازى كردن دەرگایەكە بۆى، بەڵگەش ئەو فەرموودەیەیە كە لە (عائیشە) وە ـ ڕەزاى خواى لێبێت ـ سەلمێنراوە فەرموویەتى: كَانَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم يُقَبِّلُ وَهُوَ صَائِمٌ وَيُبَاشِرُ وَهُوَ صَائِمٌ، لَكِنَّه كَانَ أَمْلَكَكُمْ لإِرْبِهِ (أخرجه البخاري: (4 / 131) رقم: (1927)، ومسلم رقم: (1106)).
واتە: پێغەمبەرى خوا صلى الله عليه وسلم ماچی دەكرد لەكاتى بەڕۆژوو بوونى دا و دەسبازیشى لەگەڵ خێزانەكانیدا دەكرد لە كاتى بە ڕۆژوو بوونى دا، بەڵام لە هەمووتان زیاتر تواناى بە سەر خۆیدا هەبوو. بەڵگەى ئەوەش كە ئەم كارە (مەكروهە) بۆ لاوان و گەنجان، یان كەسانێك كە متمانەیان لە سەر خۆیان نیە، جگە لە پیران:
(عبد الله) ى كوڕى (عمرو) ى كوڕى (العاص) رضي الله عنه دەگێڕێتەوە فەرموویەتى: كُنَّا عِنْدَ النَّبيِّ صلى الله عليه وسلم فَجَاءَ شَابٌ، فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللهِ أُقَبِّلُ وأنا صَائِمٌ ؟ قَالَ: لا، فَجَاءَ شَيْخٌ فَقَالَ: أُقَبِّلُ وأنَا صَائِمٌ ؟ قَالَ: نَعَم، قَالَ: فَنَظَرَ بَعْضُنَا إلى بَعْضٍ، فَقَالَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم: إنَّ الشَّيخَ يَمْلِكُ نَفْسَهُ (أخرجه أحمد: (4 / 185 و 221) من طريق ابن لهيعة، عن يزيد بن أبي حبيب، عن قيصر التجيبي عنه، و سنده ضعيف، لضعف ابن لهيعة. وله شاهد أخرجه الطبراني في (الكبير) رقم: (11040) من طريق حبيب بن أبي ثابت، عن مجاهد، عن ابن عباس، و حبيب مدلس، وقد عنعنه. فهو به حسن، و يراجع له ـ لزاما ـ (الفقيه و المتفقه) ص: (192 ـ 193)، فإن له طرقا أخرى)..
واتە: لاوێك هات و پرسی: ئەى پێغەمبەرى خوا صلى الله عليه وسلم ماچی خێزانەكەم بكەم لە كاتى بە ڕۆژوو بوونم ؟ فەرمووى: نەخێر، پاشان پیاوێكى پیر هات و پرسی: ئەى پێغەمبەرى خوا ماچی خێزانەكەم بكەم لە كاتى بە ڕۆژوو بوونم ؟ فەرمووى: بەڵێ. (عبد الله) فەرمووى: ئێمەش هەندێكمان سەیرى هەندێكى ترمانى كرد، پاشان پێغەمبەرى خوا صلى الله عليه وسلم فەرمووى: پیاوى پیر تواناى بەسەر خۆیدا هەیە. بۆ زانینى زیاتر سەبارەت بە ئەحكامەكانى ڕۆژووان، و چۆنێتى ڕۆژووى پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) لە ڕمەزاندا، ئەم كتێبە بخوێنەوە (چۆنێتى ڕۆژووى پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) لە ڕمەزاندا)... خواى گەورەش زاناترە.
وَآخِرُ دَعْوَانَا أَنِ الْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ
لە لایەن مامۆستا (عدنان بارام) ە وەڵام دراوەتەوە
...........................................................
ئەگەر لە كاتى بەڕۆژوو بووندا لەخەودا ئاوم هاتە خوارەوە من چى بكەم؟ئایا چ شتێك ڕێگە لەمەدەگرێت؟چى بكەم باشە؟
وەڵام:بەناوى خواى بەخشندە و میهرەبان
ئەگەر ڕۆژووان لە كاتى بەڕۆژوو بوونیدا و لە خەودا لەشى گران بوو ئەوا هیچى لە سەر نیە، چونكە یەكێك لە كردەوەكانى پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) ئەو بووە، فەجرى بەسەردا دەهات و لەشیشی گران بوو لە جووت بوونى لەگەڵ خێزانەكانى و خۆشوشتنى پاش فەجر ئەنجام دەدا و پاشان بە ڕۆژوو دەبوو.
ئەوەش بە بە بەڵگەى فەرموودەى (عائیشە) و (أم سلمە) وە ـ ڕەزاى خوایان لێبێت ـ كە دەگێڕنەوە و دەفەرموون: أَنَّ النَّبيَّ (صلى الله عليه وسلم) كَانَ يُدْڕكُهُ الْفَجْرُ وَهَوُ جُنُبٌ مِنْ أَهلِهِ، ثُمَّ يَغْتَسِلُ ويَصُومُ (أخرجه البخاري: (4 / 123) رقم: (1927)، و مسلم رقم: (1109)).
واتە: پێغەمبەرى خوا (صلى الله علیه وسلم) جارى وا هەبوو فەجرى بە سەردا دەهات بە لەش گرانى لە جووت بوونى لەگەڵ خێزانەكانى، پاشان خۆى دەشوشت و بەڕۆژوو دەبوو.
بۆیە لەشگرانى لە كاتى خەودا هیچ زیانێكى نیە بۆ ڕۆژووان، پێش بانگ و فەجر دەركەوتن بێت، یان دواى نوێژو كاتى خۆر هەڵاتن.
وە ئەوەشى ناوێت كە ڕۆژووان بە دواى ڕێگر بگەڕێت بۆ ڕێگرتن لە ڕوودانى ئەو كردارە فەسلەجیە كە لە ژیانى هەموو مرۆڤێكدا ڕوو دەدات، دواى باڵغ بوونى، نێرینە بێت یان مێینە... خواى گەورەش زاناترە.
بۆ زانینى زیاتر سەبارەت بە ئەحكامەكانى ڕۆژووان، و چۆنێتى ڕۆژووى پێغەمبەر (صلى الله علیه وسلم) لە ڕمەزاندا، ئەم كتێبە بخوێنەوە (چۆنێتى ڕۆژووى پێغەمبەر (صلى الله علیه وسلم) لە ڕمەزاندا).
وَآخِرُ دَعْوَانَا أَنِ الْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ
لە لایەن مامۆستا (عدنان بارام) ە وە وەڵام دراوەتەوە
* ئایا كەسابەت كردنی حەڵاڵ عیبادەتە؟
* حوكمی ئەو كەسانە چی یە كە له دامودەزگاكانی حوكمەت كاردەكەن كە ناتوانن ریش بهێڵنەوە؟
* ئایا ئەكەر كەسێك جنێو بە خودا یان پێغەبەری خودا بدات كافر دەبێت؟
* ئەگەرلەمانگى شەشەڵان تەنها شەش ڕۆژوو بگرین نییەتەكەمان بۆ قەرزى ڕەمەزان..
* ناوى دەرگاكانى بەهەشت و ماناكەى بەكوردى چیە؟
* چۆن شەوى ليلة القدر بەسەر بەرین تا نوێژى بەیانى و ئەو زیكرانە كامانەن كە ئەبێت بیكەین
* ئایا ئافرەت ئەگەر 5 دەقە پێش بانگدانى ئێوارە بێ نوێژ بێت ئایا ڕۆژووەكەوى بۆ حیساب دەكرێ یان نا؟
* تكایە ڕوونكردنەوەیەكمان سەبارەت بە مارەیى زۆر بۆ بڵاوبكەنەوە
* هەر كە خۆر ئاوابوو من ڕۆژووەكەم دەشكێنم بێ ئەوەى بانگى دابێت
* ئایاله کاتێکدا کەمن بەڕۆژوم دەتوانم لەگەڵ خێزانەکەم جووت ببم.يان ماچی بکەم
* ئەگەر لە كاتى بەڕۆژوو بووندا لەخەودا ئاوم هاتە خوارەوە من چى بكەم؟
وه لامى برسياره كان
......................................................
حوكمی شەرعی دەربارەی پرسە چی یە؟
بسم الله الرحمن الرحیم
سوپاس و ستایش بۆ خواى گەورە وە درودو سڵاو لە سەر گیانى پێغەمبەرى خوا وە لەسەر خێزان و كەس وكارى ئیماندارو هاوەڵان و شوێن كەوتوانى تا رۆژى دوایى.
پرسە سوننەتە (مستحب)ە، بەڵام كە ئامانجەكەی خۆی بپێكێت مەبەستت ئەوە بێت كە دڵنەوایی خاوەن مردوو بكەیت هانی بدەیت كە ئارام بگرێت، چاوەرێی پاداشت بێت إن شاء الله، دوعا بۆ مردووەكەی بكەیت ئەوە سوننەتە، بەڵام ئەو شێوەیەی كەئێستا هەیە كە لە مزگەوتدا دادەنیشن بۆ نموونە سێ رۆژ یان دوو رۆژ وە كەسێك دێت قورئان دەخوێنێت وە فاتيحە هەدیە دەكرێت خواردنی تێدا دروست دەكرێت و وە خاوەن مردوو زۆر هیلاك دەبێت سێ شەوو رۆژ ئیسراحەتیان لێ هەڵ دەگیرێت ئەوە كارێكی بێ شەرعی و پێچەوانەی سوننەتە و (كنا نرى اجتماع لأهل الميت وصنع طعام من نياحة) نیاحەش یەكێكە لە تاوانە گەورەكان. هاوەڵان رەزای خوایان لێ بێت ئەو شێوەیان بە تاوانی كەورە داناوە، نیاحە واتە هاوار كردن و گریان و لە خۆدان.
لە لایەن بەڕێز مامۆستا [عبداللطيف] ه وه وەڵام دراوەتەوە
......................................................
ئایا كەسابەت كردنی حەڵاڵ عیبادەتە؟
بسم الله الرحمن الرحیم
سوپاس و ستایش بۆ خواى گەورە وە درودو سڵاو لە سەر گیانى پێغەمبەرى خوا وە لەسەر خێزان و كەس وكارى ئیماندارو هاوەڵان و شوێن كەوتوانى تا رۆژى دوایى.
بێگومان ئەگەر ئينسان كە نیەتی هەبێت كە بەو كەسابەتە خۆی لە حەرام بپارێزێت و نەفەقەی ماڵ و منداڵی خۆیی و دایك و باوكی دابین بكات و عیبادەتی خۆی بكات ئەوە بێگومان خوای پەروەدگار ئەجری دەنووسێت و بۆی بە عیبادەت دادەنرێت، هەرەكو پێغەمبەر(صلی الله علیه وسلم) فەرمووی تاوەكو ئەو پارووە نانەی كە دەیدەیتە خێزانت خوای پەروەردگار بە عیبادەت بۆت دادەنێت، كەواتە إن شاء الله عیبادەتە (لمن صح نیته) هەركەسە و نیەتی پاك بێت لە مەسەلەكەدا.
لە لایەن مامۆستا (عبد اللطيف)ەوە وەڵام دراوەتەوە
.....................................................
حوكمی ئەو كەسانە چی یە كە له دامودەزگاكانی حوكمەت كاردەكەن كە ناتوانن ریش بهێڵنەوە یان پانتۆڵ و شەرواڵەكانیان كورت بكەنەوە؟
بسم الله الرحمن الرحیم
سوپاس و ستایش بۆ خواى گەورە وە درودو سڵاو لە سەر گیانى پێغەمبەرى خوا وە لەسەر خێزان و كەس وكارى ئیماندارو هاوەڵان و شوێن كەوتوانى تا رۆژى دوایى.
خوای پەروەردگار دەفەرمووێت: [ فَاتَّقُوا اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ] تەقوای خوای گەورە بكەن بە پێی ئەو توانایەی كە هەتانە، ئينسان دەبێت ئاگای لە خۆیی و لە قیامەتەكەی بێت (بل الانسان على نفسه بصيرة)هەركەسەش ئاگای لە خۆی دەبێت تا چ رادەیەك دەتوانی تەقوای خوا بكات یان نا، ئينسان سەیری خۆی بكات تا ئەوەندەی دەتوانی گوێرایەڵی خوای پەروەردگار بكات، جا تەقوای خوا لەوەدایە كە ریش واجبە بیهێڵێتەوە، شەرواڵەكەی دەبێت كورت بێت درێژ نەبێت، یانی ئەو جۆرێكە لە جۆرەكانی تەقوا، جگە لەوەش تەقوا بریتی یە لە خواترسان و دووركەوتنەوە لە حەرام و كردنی كارە واجبەكان و گومانی باش بە كەسانی باش و دوور كەوتنەوە لەكەسانی خراپ و ئەوانە هەمووی تەقوایە، وە تا بتوانێت شوێنەكەی بگۆرێت بۆ ئەوەی تەقوای خوا جێ بەجێ بكات. والله أعلم.
لە لایەن بەڕێز مامۆستا [عبداللطيف] ه وه وەڵام دراوەتەوە
...................................................
ئایا ئەكەر كەسێك جنێو بە خودا یان پێغەبەری خودا بدات كافر دەبێت؟
بسم الله الرحمن الرحیم
سوپاس و ستایش بۆ خواى گەورە وە درودو سڵاو لە سەر گیانى پێغەمبەرى خوا وە لەسەر خێزان و كەس وكارى ئیماندارو هاوەڵان و شوێن كەوتوانى تا رۆژى دوایى.
ئەگەر شێت نەبێت یان منداڵ نەبێت یان زۆری لێ نەكرابێت وەئاگای لەخۆبێت كەجنێو دەدات بێگومان كافرە
لە لایەن بەڕێز مامۆستا [عبداللطيف] ه وه وەڵام دراوەتەوە
....................................................
ئایا ئەگەرلەمانگى شەشەڵان تەنها شەش ڕۆژوو بگرین نییەتەكەمان بۆ قەرزى ڕەمەزان و شەشەكان بێت ڕۆژووەكە بەرهەردووكیان دەكەوێت ؟
بەناوى خواى بەخشندە و میهرەبان
لە بەر جیاوازى نیەتى ئەو دوو پەرستشە لە ڕووى سوننەتى و فەرزێتیەوە ـ هەروەك ئاشكرایە كە قەزا كردنەوەكە فەرزە، و شەشەڵانەكەش سوننەتە ـ نابێت هەردووكیان بە یەك نیەت بگیرێن، بەڵكو دەبێت هەر یەكەو نیەتى تایبەتى خۆى هەبێت... خواى پەروەردگاریش زاناترە.
وَآخِرُ دَعْوَانَا أَنِ الْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ
لە لایەن مامۆستا (عدنان بارام) ە وه وەڵام دراوەتەوە
......................................................
ناوى دەرگاكانى بەهەشت و ماناكەى بەكوردى چیە؟وە ئایا موسڵمانان لە ڕۆژى دوایى دا بۆیان هەیە لە هەموو دەرگاكانى بەهەشتەوە بچنە ژوورەوە ؟یان هەركەسەو بە پێى ئەجرو پاداشتى خۆى دەرگاى چوونە ژوورەوەى بۆ دەكرێتەوە ؟ وەڵام
وەڵام:بەناوى خواى بەخشندەى میهرەبان
پێشەكى باوەڕمان بەوە هەیە كە بەهەشت چەند دەرگایەكى هەیەوە لە چەندین فەرموودەى (صحيح) دا ئەوەهاتووە،
(عن أبي هريرة رضي الله عنه أن رسول الله صلى الله عليه وسلم قال إذا جاء رمضان فتحت أبواب الجنة)رواه البخاري برقم (1898).
وە لە حەدیسى ئیمامى موسلیمدا ئەوە هاتووە كەبەهەشت هەشت دەرگاى هەیە لە باسى ئەوەى هەركەس دواى دەست نوێژگرتن بڵێ: (أشهد أن لا إله إلا الله وحده لا شريك له وأشهد أن محمداً عبده ورسوله) ئەفەرموێ (إلا فتحت له أبواب الجنة الثمانية يدخل من أيّها شاء) رواه مسلم (234/209/1).بۆ ناوى دەرگاكانیش ئەم ناوانە هاتوون:
1- (...فمن كان من أهل الصلاة دُعي من باب الصلاة ومن كان من أهل الجهاد دُعي من باب الجهاد ومن كان من أهل الصدقة دُعي من باب الصدقة ومن كان من أهل الصيام دُعي من باب الصيام و باب الرّيان...)رواه البخاري برقم (3666).
لەم فەرموودەیە ناوى چوار دەرگایان هاتووە إبن حجر ئەڵێ: پێنجەمیان دەرگاى (حەج)ە چونكە حەجیش پایەیەكى گەورەیە لە پایەكانى ئیسلام، وە دەرگا بۆ ئەوانى تر هەبێت بێ گومان بۆ ئەمیش دەرگایەك هەیە. شەشەم دەرگاى(الكاظمين الغيظ والعافين عن الناس) حەوتەم: دەرگاى (الأيمن) باب المتوكلین - دەرگاى ئەوانەى لێیەوە بەبێ لێپرسینەوە و سزا دەچنە ژوورەوە. هەشتەم دەرگاى (ذكر) لەوانەیە هەشتەم دەرگاى زانستیش بێت زانایان هەموویان ئەمەیان باسكردووە. بڕوانە فتح الباري بەرگى 7 لاپەڕە 34.
ناوى دەرگاكان بە كوردى
1- دەرگاى نوێژ
2- دەرگاى زەكات
3- دەرگاى ڕۆژوو
4- دەرگاى جیهاد
5- دەرگاى حەج
6- دەرگاى لێبوردن لەخەڵك
7- دەرگاى پشت بەستن بەخوا
8- دەرگاى یادكردنى خوا یان دەرگاى زانست.
سەبارەت بەوەى ئایا موسڵمانان بۆیان هەیە لە هەموو دەرگاكانى بەهەشتەوە بچنە ژوورەوە؟ ئیمامى ئەبو بەكر (خواى لێ ڕازى بێ) ئەم پرسیارەى لە پێغەمبەر (صلى الله علیه وسلم) كردووە (فهل يدعى أحد من تلك الأبواب كلها) واتە: ئایا كەس لە موسڵمانان لە هەموو دەرگاكانەوە بانگ بكرێت و لەهەموویانەوە بچێتە ژوورەوە؟ فەرمووى: بەڵێ بۆ كەسێ ئەو سیفاتانەى تیادا كۆبێتەوە.
ئەو بانگ لێكردنەش بۆ ڕێزلێنانە ئەگینا هەر لەیەك دەرگاوە ئەچێتە ژوورەوە بەڵام ئەوەى هەڵگرى هەموو سیفەتەكان بێت دەتوانێت لە هەركامیانە خۆى بیەوێت بچێتە ژوورەوە.
بڕوانە فتح الباري شرح صحيح البخاری بەرگى 7 لاپەڕە 34.
لە لایەن مامۆستا (خلیل أحمد) ەوە وەڵام دراوەتەوە
........................................................
ڕوونكردنەوەیەكم ئەوێت ئەگەر بتوانن وەڵامم بدەنەوە خواى گەورە پاداشتى خێرتان بداتەوە إن شاء الله. چۆن شەوى ليلة القدر بەسەر بەرین تا نوێژى بەیانى و ئەو زیكرانە كامانەن كە ئەبێت بیكەین إن شا ءالله خواى گەورە پاداشتتان بداتەوە و لە هەموومان خۆش بێت.
وەڵام:بەناوى خواى گەورەو میهرەبان
شەوی قــەدر فەزڵی گەورەیە، چونكە شەوی هاتنە خوارەوەی قورئانی پیرۆزە، ئەو قورئانەی رێنیشاندەرە بۆ كەسێك دەستی پێوە بگرێت بۆ ڕێگەی سەربەرزی و سەرفەرازی، بەرزیشی دەكاتەوە بۆ چڵەپۆپەی سەرفەرازی و مانەوەی هەتا هەتایی، ئوممەتی ئیسلامیش كە شوێنكەوتووی سوننەتەكانی پێغەمبەركەیەتی صلى الله علیه وسلم شوین پێ بە شوێن پێ، دەبێت پێش بڕكێ بكەن لە زیندو كردنەوەی بە بیر و باوەڕەوە لە گەڵ چاوەڕێ كردنی پاداشت لە لایەن خواوە.
جا سەبارەت بەوەى كە چۆن موسوڵمان بەدوای ئەم شەوەدا بگەرێت ؟ چى تێدا بكات، و چ زیكرێك تێیدا سوننەتە ؟ دەڵێم: سوننەتە بۆ موسوڵمانی سور بوو لە سەر گوێرایەڵی خوای پەروەردگار، ئەم شەوە زیندوو بكاتەوە بە باوەڕەوە بۆ بەدەست هێنانی پاداشتی گەورەی خوای پەروەردگار، و قورئان خوێندنەوە، جگە لەوانیش لە هەموو كار و گوفتارێكى شەرعى، جا ئەگەر موسڵمان ئەوەی ئەنجام دا خوای پەروەردگار لەو تاوانانەی كردونیەتی خۆش دەبێ.
پێغەمبەر صلى الله علیه وسلم فەرموویەتی:: مَنْ قَامَ لَيْلَةَ القَدْڕ إيمَانَاً وَاحْتِسَابَاً غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنبِهِ (أخرجهُ البخاري: (4 / 217) رقم: (2014)، و مسلم رقم: (759)).
واتە: هەر كەسێ شەوی قەدر زیندو بكاتەوە و باوەڕی پێ ى هەبێ و چاوەڕێ ی پاداشتی خوا بێ، خوا لە تاوانەكانی پێشووی خۆش دەبێ.
سوننەتیشە لەو شەوەدا پاڕانەوە زۆر بكرێت، بەو پاڕانەوەى كە لە سوننەتدا هاتووە، یان هەر پاڕانەوەیەكى تر، چونكە لە دایكە (عائشە) وە ـ ڕەزای خوای لێبێت ـ دەگێڕنەوە كە فەرموویەتی: ووتم: ئەی پێغەمبەری خوا ئەگەر زانیم چ شەوێك شەوی قەدرە، چی بڵێم لەو شەوەدا ؟ فەرمووی: بڵێ: اللهُمَّ إِنَّكَ عَفُوٌّ تُحِبُ الْعَفْوَ فَاعْفُ عَنِّي (أخرجهُ الترمذي رقم: (3760)، وابن ماجه رقم: (3850) عن عائشة. وسندهُ صحيحٌ).
واتە: خوایە تۆ لێ بوردەیت و لیبوردنت خۆش ئەوێ، لێم ببورە.
برام ـ خوای پەروەردگار بەرەكەتی خۆیت بەسەردا بڕێژێت و سەركەوتووت كات بۆ گوێرایەڵی خۆی ـ كە زانیت ئەم شەوە چ شەوێكی گەورەیە، كەوابوو دە شەوی كۆتایی هەستە و زیندووی بكەرەوە بە پەرستن و دوركەوتنەوە لە ئافرەتان، و فەرمان بكە بە خێزانەكەت بەو شتانە و پەرستنی زیاتر بكە لەم شەوەدا.
لە (عائشە)وە ـ ڕەزای خوای لێبێت ـ دەگێڕنەوە، فەرموویەتی: كَانَ النَّبيُّ صلى الله عليه وسلم إذَا دَخَلَ العَشْرُ شَدَّ مِئْزَرَه (واتە: دور ئەكەوتەوە لە ئافرەت بە مەبەستی خوا پەرستن، وە قۆڵی بۆ هەڵ دەكرد و بە دوایدا دوگەڕا)،، وأَحْيى لَيْلُهُ، وَأَيْقَظَ أَهْلَهُ (أخرجهُ البخاري: (4 / 233) رقم: (2024)، و مسلم رقم: (1174)).
واتە: پێغەمبەر صلى الله علیه وسلم ئەگەر دە شەوی كۆتای بهابتایە پشتی لێ دەبەست (واتە: دوور ئەكەوتەوە لە جووت بوون لە گەڵ خێزانەكانیدا) و شەوەكانی زیندو دەكردەوە خێزانەكانیشی بە خەبەر دەهێنا.
هەروەها لە (عائشە) وە دەگێڕنەوە فەرموویەتی: كَانَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم يَجْتَهِدُ في العَشْڕ الأَوَاخِڕ مَا لا يَجْتَهِدُ في غَيْڕهَا (أخرجهُ مسلم رقم: (1174)).
واتە: پێغەمبەری خوا صلى الله علیه وسلم لە دە ڕۆژی كۆتایدا زیاتر هەوڵی خواپەرستی دەدا بە شێوەیەك ئەو هەوڵەی لە ڕۆژانی تردا نەدەدا.
بۆ زانینى زیاتر سەبارەت بە ئەحكامەكانى ڕۆژووان، و چۆنێتى ڕۆژووى پێغەمبەر (صلى الله علیه وسلم) لە ڕمەزاندا، ئەم كتێبە بخوێنەوە (چۆنێتى ڕۆژووى پێغەمبەر (صلى الله علیه وسلم) لە ڕمەزاندا)، و كتێبى: (ئەنجامدانى نوێژى تەراویح...).
وَآخِرُ دَعْوَانَا أَنِ الْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ
لە لایەن مامۆستا (عدنان بارام) ە وە وەڵام دراوەتەوە
...................................................
ئایا ئافرەت لە مانگى ڕەمەزانى پیرۆزدا كە بەڕۆژوو دەبێ ئەگەر 5 دەقە پێش بانگدانى ئێوارە بێ نوێژ بێت ئایا ڕۆژووەكەوى بۆ حیساب دەكرێ یان نا؟ خواى گەورە جەزاتان بداتەوە و مانگى ڕەمەزانتان لێ پیرۆز بكات
وەڵام:بەناوى خواى گەورەو میهرەبان
لەو شتانەى كە ڕۆژووى ئافرەت بەتاڵ دەكەنەوە ئەوەیە كە ئافرەت بكەوێتە عادەى مانگانەوە (واتە: بێ نوێژى)، یان خوێنى زەیسانیەوە (واتە: خوێنى دواى مندال بوون)، لە دواى دەركەوتنى فەجر یان گزنگى ڕاستگۆوە (الفجر الصادق) تاكو خۆر ئاوا بوون ـ واتە: بە ڕۆشتنە خوارەوەى بازنەى خۆرى ئێواران ـ.
لەم كارەشدا حیساب بۆ دەركەوتنى فەجر، و خۆرئاوا بوون دەكرێت، جا ئەگەر بانگى نوێژى مەغریبى ئەو ناوچەیەى كە تۆ تێیدا دەژیت هاوكاتە لەگەڵ چونە خوارەوەى خۆر، ئەوا ئەگەر كەوتنە حەیزەكەت لە پێنج دەقیقەش كەمتر بێت ئەوا ئەو ڕۆژەت لە سەر ناكەوێت، و دەبێت قەزاى ئەو ڕۆژە بكەیتەوە، بەڵام ئەگەر بانگى نوێژى مەغریبى ئەو ناوچەیەى كە تۆ تێیدا دەژیت هاوكات نەبێت لە گەڵ چونە خوارەوەى خۆر ـ هەروەكو لە زۆر لە ناوچەكانى گەرمیانى ئێمەدا نزیكەى (10) دەقیقە دواى خۆرئاوا بوون لە مزگەوتەكانەوە بانگ دەدرێت، ئەوا لەم بارەدا (5) دەقیقەكەى تۆ كە پێش بانگە دواى خۆر ئاوا بوونە، و ڕۆژووەكەت تەواوە و هیچ قەزایەكت لە سەر نیە، خواى پەروەردگاریش زاناترە.
تێبینى: بۆ زانینى ئەوەى كە بانگى لاى ئێوە لەگەڵ چونە خوارەوەى خۆردایە یان پاش چونە خوارەوەى خۆر نابێت متمانە بكرێتە سەر ئەو وەرەقانەى كە كاتەكانى نوێژى تێدا دیارى كراوە، بەڵكو ئەبێت متمانە بكرێتە سەر بینینى چاو.
وَآخِرُ دَعْوَانا أَنِ الْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ
لە لایەن مامۆستا (عدنان بارام) ە وە وەڵام دراوەتەوە
.................................................
تكایە ڕوونكردنەوەیەكمان سەبارەت بە مارەیى زۆر بۆ بڵاوبكەنەوە
وەڵام:بسم الله الرحمن الرحيم
مەبەست لە ژن هێنان و شوو كردن دروست كردنی خێزانێكی بەختەوەرە نەك (كڕین و فرۆشتنی كچ و پارە پێ پەیدا كردن) !!!
بە ڕاستی لە ئیسلامدا كچ لەوە زۆر ڕێزدار و قورس و سەنگین ترە كە بە پارە یان بە زێڕ و شتومەك بەها و وەزن بكرێت، بۆیە دەبێت ئەوە بزانرێت ئەو مارەییەی كەوا بۆ كچ دادەنرێت لە كاتی بە شوودانیدا بریتی نى یە لە نرخی كچەكە بەڵكو دیاری و بەخشیشێكە پێشكەش بە كچ دەكرێت بۆ ئەوەی دڵی پێخۆش بكات و هەندێك شتومەكی پێبكڕێت وەك زێڕ و جلوبەرگ بۆ ئەوەی خۆی پێبڕازێنێتەوە چونكە ئافرەتان زۆر حەزیان لە شتی ڕازاوە و جوان و ناسكە و ئەمەش شتێكی سروشتى یە وەك خوای گەورە فەرموویەتی: [أَوَمَن يُنَشَّأُ فِي الْحِلْيَةِ] [سورة الزخرف: (18)] واتە: ئافرەتان لە نێو شتی ڕازاوەدا پێگەیشتوون.
بەڵگەش بۆ ئەوەی كەوا مارەیی دیاری و بەخشیشە نەك نرخ و بەهای كچ خوای گەورە فەرموویەتی: [وَآتُواْ النَّسَاء صَدُقَاتِهِنَّ نِحْلَةً] [سورة النساء: (4)] نِحْلَةً: أي هدية.
واتە: مارەیی بدەن بە ئافرەتان وەك دیاری.
وە پێوەر بۆ بە شوودانی ئافرەت بریتى یە لە دین و ئەخلاق نەك پارە و ناوبانگ و پلەوپایە ! پێغەمبەری خوا صلى الله عليه وسلم فەرموویەتی: ((إذا أتاكم من ترضون دينه وخلقه فأنكحوه، إنْ لا تفعلوه تكن فتنة في الأرض وفساد كبير)) [صحيح سنن الترمذي رقم: (1084)] .
واتە: ئەگەر كەسێك هات بۆ خوازبێنی ژن لێتان لە دین و ئەخلاقی ڕازی بوون ئەوا ژنی بدەنێ، ئەگەر وا نەكەن ئەوا فیتنە و ئاشوب و فەساد و بەدڕەوشتى یەكی گەورە ڕوودەدات لە زەویدا.
وە ئیسلامی هانی گەنجانی داوە بۆ ژن هێنان بۆ ئەوەی خۆیان لە تاوان بپارێزن وەك پێغەمبەری خوا صلى الله عليه وسلم فەرموویەتی: ((يا معشر الشباب من استطاع منكم الباءة فليتزوج فإنه أغض للبصر وأحصن للفرج)) [صحيح سنن النسائي رقم: (2242)] .
واتە: ئەی گرۆی گەنجان هەر یەك لە ئێوە توانای ژن هێنانی هەیە ئەوا با ژن بێنێت چونكە ژن هێنان دەبێتە مایەی چاو گرتنەوە لە سەیر كردن و دامێن پاراستن لە داوێن پیسی.
بۆیە پێویستە هاوكاری گەنجان بكرێت بۆ ژن هێنان بە هەموو شێوەیەكی شەرعی، یەكێك لەو شێوانە ئەوەیە كە مارەیی كچانیان لە سەر قورس و زۆر و گران نەكرێت تاوەكو بتوانن ژن بهێنن و خێزانێكی دیندار و بە ئەخلاق و بەختەوە پێك بێنن.
وە كار ئاسانی كردن لە بە شوودانی كچدا و كەم كردنەوەی مارەییەكەی نیشانەی بەرەكەت و خێر و فەڕی ئەو ئافرەتەیە وەك پێغەمبەری خوا صلى الله عليه وسلم فەرموویەتی(إنَّ من يُمن المرأة تيسير خطبتها وتيسير صداقها)) [صحيح الـجامع الصغير رقم: (2235)] .واتە: بەڕاستی لە بەرەكەتی ئەوەیە كە خوازبێنی كردنی و بە شوودانی ئاسانكاری تێدا بكرێت و مارەییەكەی سووك و كەم بێت.
وە پێویستە ئەوەش بزانرێت كەوا ئەمە لە ڕێزی ئافرەتان كەم ناكاتەوە بەڵكو هاوكاری كردنی ئەوانیشە بۆ شوو كردن و ئارام گرتن لە ماڵی خۆیدا چونكە ئەویش مافـی خۆیەتی بچێتە ماڵی خۆی و لە سایەی ژیانی هاوسەرگیریدا بحەسێتەوە.
وە بە پێچەوانەوە هەم كوڕان و هەم كچانیش دووچاری ئەوە دەكرێنەوە كەوا پەنا بۆ كاری حەرام ببەن ئەگەر كاری ئاسانی نەكرێت لە پرۆژەی هاوسەرگیریدا.
لە لایەن مامۆستا (محمد عبدالرحمن)ە وە وەڵام دراوەتەوە
...............................................
من كتێبى چۆنێتى پارشێوو بەربانگ كردنەوەم خوێندەوە كاتێك كە بانگ دەدات من ڕۆژووەكەم شكاندووە چونكە ئەو بانگە وەكو ئەحتیاط دەوترێت بۆ مەبەستى دڵنیاى. ئەو كتێبە باسى لە چۆنێتى دەركەوتنى فەجر دەكرد بۆیە منیش بۆ جێ بەجێ كردن و زیندووكردنەوەى سوننەتى پێغەمبەرى خوا (صلى الله علیه وسلم)هەر كە خۆر ئاوابوو من ڕۆژووەكەم دەشكێنم بێ ئەوەى بانگى دابێت،یان زۆر كات بانگى بەیانى فەرمووە من دواى ئەوەش هەر شت ئەخۆم چونكە جارێ هەر دنیا زۆر تاریكە و خەتى ڕەش و سپى لەیەك جیاناكەیتەوە بۆیە ماڵەوەمان سەر زەنشتم ئەكەن لەسەر ئەم كارەم و پێم ئەڵێن تۆ ڕۆژووەكانت قەبوڵ نیە ئایا ئەو كارانەى كە لەسەرەوە باسم كردووە من ئەیكەم دروستە یان نا خوا بتان خاتە ژێر سایە و بەزەیى و ڕەحمەتى خۆیى یەوە. ؟
وەڵام:بەناوى خواى بەخشندە و میهرەبان
كتێبى ناوبراو كتێبێكى متمتنە پێكراو و بە سوودە، إن شاء الله تعالى.
وە سەبارەت بە شكاندنى ڕۆژوو هیچ پەیوەست نیە بە بانگەوە، بەڵكو پەیوەستە بە خۆر ئاوا بوونەوە، جا ئەگەر تۆ دڵنیا بیت لەوەى كە خۆر ئاوا بوو بێت ئەوا لە سەر سوننەتى پێغەمبەرى خوایت (صلى الله علیه وسلم)، هەروەكو لە سوننەتدا هاتووە:
لە (عمر)ى كوڕى (الخطاب) ەوە رضي الله عنه دەگێڕنەوە فەرموویەتى: پێغەمبەرى خوا (صلى الله علیه وسلم) فەرموویەتى: إذَا أقْبَلَ الليلُ مِنْ هَاهُنَا، وأَدْبَرَ النَّهارُ مِنْ هَاهُنَا، وَغَرَبَت الشَّمسُ: فَقَدْ أَفْطَرَ الصَّائِمُ (أخرجه البخاري: (4 / 171) رقم: (1954)، ومسلم رقم: (1100)).
واتە: ئەگەر شەو لێرەوە دەركەوت و ڕۆژیش لە ئێرەوە پشتى لێ هەڵكردین و خۆریش ئاوا بوو: ئەوا ڕۆژووەكەتان بشكێنن.
ئەم فەرمانەى پێغەمبەرى خوایش (صلى الله علیه وسلم) یەكسەر پاش ئاوا بوونى بازنەى خۆر دەبێت بەجێ بهێنرێت با ڕووناكى یەكەیشى هەندێ مابێ یان بانگ نەدرا بێت، چونكە یەكێكە لە سوننەتەكانى پێغەمبەر (صلى الله علیه وسلم) ئەوە بوو كاتێك بە ڕۆژوو دەبوو فەرمانى بەیەكێك لە صەحابە دەكرد كە بچێتە سەر شتێك و لە كاتى دیار نەمانى بازنەى خۆر دەیفەرموو: خۆر ئاوا بوو، پێغەمبەریش (صلى الله علیه وسلم) ڕۆژووەكەى دەشكاند(أخرجه الحاكم: (1/434)، وابن خزيمة رقم: (2061)، وصححه الحاكم على شرط الشيخين).
وە هەندێك لە خەڵك وا گومان دەبەن كەوا شەو نایەتەدى بە خۆر ئاوا بوون، بەڵكو ئەو كاتە بە شەو دادەنێن كە تاریكى بڵاو دەبێتەوە بە لاى ڕۆژهەڵات و ڕۆژ ئاواوە، وە ئەم گومانەیش ڕوویداوە بۆ هەندێك لە هاوەڵانى پێغەمبەر (صلى الله علیه وسلم)، وە بەڵام تێگەیەنرا كەوا خۆر ئاوا بوونى خۆر بەسە بۆ هاتنى شەو كە سەرەتاى تاریكى لە بەرەى ڕۆژهەڵاتەوە دەركەوێت دواى نەمانى بازنەى خۆر یەكسەر.
لە (عبد الله)ى كوڕى (أبي أوفى) ەوە رضي الله عنه دەگێڕنەوە فەرمووى: لە سەفەرێكا لە گەڵ پێغەمبەرى خوادا بوون (صلى الله علیه وسلم)، وە بە ڕۆژوو بووین لە مانگى ڕەمەزاندا، كاتێك خۆر ئاوا بوو فەرمووى: ئەى فڵان، وە لە ڕیوایەتى ئیمامى (أبو داود) دا: ئەى بلال هەستە ئاومان بەرێ، ئەویش فەرمووى: ئەى پێغەمبەرى خوا ئەگەر چاوەڕێ بكەى شەوت بەسەردا بێت لە ڕیوایەتى ئیمامى (البخاري) دا: لَو انْتَظَرْتَ حَتَى تُمْسِي ، وە لە ڕیوایەتێكى تردا:... الشَّمسَ...، پاشان فەرمووى: دابەزە ئاومان بەرێ، ئەویش فەرمووى هێشتا ڕۆژت بەسەرەوەیە ! فەرمووى: دابەزە ئاومان بەرێ، پاش جارى سآیەم دابەزى و ئاوى پێدان و پێغەمبەریش خواردیەوە و فەرمووى: ئەگەر یەكێك بیەوێ بەسەر ووشترەكەیەوە بیبینێ ئەوا دەیبینێ ـ واتە: خۆر دەبینێ ـ پاشان ئاماژەى كرد وە لە ڕیوایەتى ئیمامى (البخاری) دا: بە دەستى ئاماژەى كرد، وە لە ڕیوایەتى (البخاری و مسلم) دا: بە پەنجە ئاماژەى بۆ بەرەى ڕۆژ ئاوا كرد، پاشان فەرمووى: إِذَا رأَيْتَ الليلَ قَدْ أقبَلَ مِنْ هَاهُنَا فَقَد أفْطَرَ الصَّائِمُ (أخرجه البخاري: (4 / 199) رقم: (1955)، ومسلم رقم: (1101)، واحمد: (4 / 381)، وأبو داود رقم: (2352). والزيادة الأولى لمسلم رقم: (1101). والثانية لعبد الرزاق: (4 / 226)).
واتە: ئەگەر بینیت شەو لە بەرەى ڕۆژئاواوە هەڵهات ئەوا با ڕۆژووان ڕۆژووەكەى بشكێنێت. ئەوەشمان پێگەیشتووە كە هاوەڵانى پێغەمبەر (صلى الله علیه وسلم) شوێنى ووتەى پێغەمبەر (صلى الله علیه وسلم) كەوتوون بۆیە كردەوەیان جووت بووە لە گەڵ ووتەكانى پێغەمبەر (صلى الله علیه وسلم) بۆ نموونە: (أبو سعيد الخدري) پاش ئاوا بوونى بازنەى خۆر ڕۆژووەكەى دەشكاند (علقه البخاري: (4 / 196)، ووصله ابن أبي شيبة في (المصنف): (3 / 12)، وسعيد بن منصور كما في (الفتح): (4 / 196) و (عمدة القاري): (9 / 130) وانظر: (تغليق التعليق): (3 / 195)).
وە سەبارەت بەوەى كە بانگى بەیانیان پێش كاتى خۆى دەكرێت، بە واتایەكى تر پێش دەركەوتنى فەجرى ڕاستگۆ دەدرێت ڕاستە، بۆیە پێویستە لە سەر هەموو موسڵمانێك خەمى نوێژەكەى خۆى هەبێت، و تاكاتى دڵنیا بوون لە دەركەوتنى فەجرى ڕاستگۆ نوێژەكەى ئەنجام نەدات و دواى بخات، وە ئەگەر دڵنیا بووین لەوەى كە بانگەكە لە كاتى خۆى پێش دەخرێت، موسڵمان دەتووانێت با بانگیشى دابێت هەر خواردن بخوات، بخواتەوە تا كاتى دڵنیا بوون لە دەركەوتنى فەجرى ڕاستگۆ، هەروەكو خواى پەروەردگار فەرموویەتى: [وَكُلُواْ وَاشْرَبُواْ حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَكُمُ الْخَيْطُ الأَبْيَضُ مِنَ الْخَيْطِ الأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ] ، واتە: بخۆن و بخۆنەوە تا سپیایی ڕۆژتان بۆ لە تاریكى شەو ڕوون دەبێتەوە، كە بە داخەوە لە كوردستانى خۆمان نزیكەى بیست دەقیقە پێش خراوە بە چەندەها بیانووى پڕ و پووچ كە هەر هەمووى دووریە لە سوننەتى پێغەمبەر (صلى الله علیه وسلم)، كە پێویستە لە من و تۆ هەوڵى زیندووكردنەوەى بدەین، بەڵكو ببین بە زیندووكەرەوانى سوننەت... خواى پەروەردگاریش زاناترە.
وە سەبارەت بە سەرزنشت كردنى خێزان و ئەندامانى خێزانى بەڕێزت بۆ تۆ ئەو كارەیان شتێكى ناشایستەیە و فەتوا دانە بە بێ زانست، حەق وایە كە دەست خۆشیت لێ بكەن و پشتیوانت بن لە زیندووكردنەوەى ئەو سونەتانەى كە باست لێوە كردن، وە ئەوەش بزانە تۆ لە سەر سوننەتیت و كردەوەكانیشت تێر و تەسەلترن، بە پشتیوانى خواى پەروەردگار...
بەڵام ئامۆژگارى تۆش دەكەم بەوەى كە ئارام گرتر بیت، و زیاتر بە زمانێكى شرینتر لە گەڵیاندا بدوێت، چونكە ڕەگە ئەگەر بە جوانى و بە بەڵگەوە ئەو كارەیان بۆ ڕوون بكەیتەوە، باشتر وەرى بگرن و ببن بە پشتیوانت لە زیندوو كردنەوەى ئەو سوننەتانە، تۆش نابێت بە شێوەیەك لە گەڵیاندا بجوولێیتەوە كە دڵیان بڕەنجێنیت، بۆ ئەوەى بۆ سوننەتێك تاوانێكت تووش نەبێت، یان چەندەها واجب لە دەست نەدەى... خواى پەروەردگاریش زاناترە و هەر ئەویشە پشتیوانى هەمووان.
لە كۆتایشدا ئامۆژگارى تۆى بەڕێز و خێزانى بەختەوەرت دەكەم كە كتێبى (چۆنێتى ڕۆژووى پێغەمبەرى خوا صلى الله علیه وسلم لە ڕەمەزاندا) بخوێننەوە، چونكە ئەو باسانەى تێدایە بە بەڵگەى قورئان و سوننەتەوە.
وَآخِرُ دَعْوَانَا أَنِ الْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ
لە لایەن مامۆستا (عدنان بارام) ە وه وەڵام دراوەتەوە
..................................................
سەرەتا دەست خۆشی ئەم بەرنامە جوانەی سایتی بەهەشتان لێدەکەم. بەڕێزان بەئەرک نەبێت دوو پرسیارم هەیە. 1ـ ئایاله کاتێکدا کەمن بەڕۆژوم دەتوانم لەگەڵ خێزانەکەم جووت ببم. 2ـ وەئایا دەتوانم ماچی خێزانی خۆم بکەم وەلەسەر جێگا لەباوەشمدا بێت بەبێ جووت بوون. لەگەڵ ئەوەشداکەمن بەڕۆژوم. (زۆرسوپاستان دەکەم) ؟
وەڵام:بەناوى خواى بەخشندە و میهرەبان
وەڵامى پرسیارى یەكەم: زانایان جووت بوونیان لەگەڵ خێزاندا بە بەتاڵ كەرەوەى ڕۆژوو داناوە، لەوانە: ئیمامى (الشوكاني) لە كتێبی: (الدراى المضية ) دا: (2 / 22) فەرموویەتى: (جووت بوون لە گەڵ خێزان دار ڕۆژوو بەتاڵ دەكاتەوە ئەگەر كەسێك ئەنجامى بدات بە ئەنقەستەوە، بەڵام ئەگەر لە كاتى لە بیر چووندا ئەنجام بدرێت، هەندێك لە زانایان دەیخەنە ڕیزى ئەو كەسەى خواردن و خواردنەوەى خواردبێت لە كاتى لە بیر چوون دا). هەروەها ئیمامى (ابن القیم) لە كتێبی: (زاد المعاد) دا: (2 / 60) فەرموویەتى: ((بەڵگەى قورئان لەسەر ئەوەیە كە جووت بوون لەگەڵ خێزان دا ڕۆژوو بەتاڵ دەكاتەوە، هەر وەكو چۆن خواردن و خواردنەوە ڕۆژوو بە تاڵ دەكەنەوە، خیلافیش لەوەدا نیە)). بەڵگەش لە سەر ئەوەى كە ڕۆژوو گرتن خۆگرتنەوەیە لە جووت بوون لەگەڵ خێزاندا هەروەها لە خواردن و خواردنەوە، وە هەر كەسێك ڕۆژووەكەى بە تاڵ بكاتەوە بە جووت بوون لەگەڵ خێزاندا، پێویستە لەسەر ڕۆژووەكەى قەزا بكاتەوە و كەفارەتیش بدات، بەڵگەش لەسەر ئەمە فەرموودەى (أبو هريرة) یە رضي الله عنه كە لە پێغەمبەرەوە صلى الله عليه وسلم دەگێڕێتەوە و دەفەرمووێت: أَتَاهُ رَجُلٌ فَقََالَ: يَا رَسَوُلَ اللهِ هَلَكْتُ ؟ قَالَ: وَمَا أَهْلَكَكَ ؟ قَالَ: وَقَعْتُ عَلَي امْرَأَتي في رَمَضَانَ، قَالَ: هَلْ تَسْتَطِيعُ أَنْ تَعْتِقَ رَقَبَةً ؟ قَالَ: لا، قَالَ: هَلْ تَسْتَطِيعُ أَنْ تَصُومَ شَهْرَيْنِ مُتَتَابِعَيْنِ ؟ قَالَ: لا، قَالَ: فَهَلْ تَسْتَطِيعُ أَنْ تُطْعِمُ سَتِّينَ مِسْكِينَا ؟ قَالَ: لا قَالَ: اجْلِسْ، فَجَلَسَ، فَأُتِيَ النَّبيُّ صلى الله عليه وسلم بِعَرَقٍ فِيهِ تَمْرٌ، قَالَ: تَصَدَّقْ بِهِ، قَالَ: مَا بَيْنَ لابَتَيْهَا أَحَدٌ أَفْقَرَ مِنَّا، قَالَ: فَضَحِكَ النَّبيُّ صلى الله عليه وسلم حَتَى بَدَتْ أَنْيَابُهُ، قَالَ: خُذْهُ فَأَطْعِمْهُ أَهْلَكَ (ثبت الحديث بألفاظ مختلفة عن البخاري: (11/516) رقم: (6709) و (1936)، ومسلم رقم: (1111)، والترمذي رقم: (724)، والبغوي: (6/288)، وأبي داود رقم: (2390)، والدارمي: (2/11)، وابن ماجه رقم: (1671)، وابن أبي شيبة: (2/183 ـ 184)، وابن خزيمة: (3 /216)، وابن الجارود رقم: (139)، والشافعي رقم: (299)، ومالك: (1 / 297)، وعبدالرزاق: (4 / 196). وأرسله بعضهم، ووصله جلهم، وصحت عند بعضهم زيادة: اقضي يوما مكانه وقد صححها الحافظ ابن حجر في (الفتح): (11/516)، وهو كما قال، والعرق: زنبيل منسوج من بسائج الخوص. واتە: زەمبیلێكى چنراو لە شوڵی دار).
واتە: پیاوێك هاتە خزمەتى پێغەمبەر صلى الله عليه وسلم و پێی فەرموو: تیاچووم ئەى پێغەمبەرى خوا، ئەویش پێی فەرموو: چی لە ناوى بردیت ؟ فەرمووى: لەگەڵ خێزانەكەمدا جووت بووم لە مانگى ڕەمەزاندا، فەرمووى: ئایا دەتوانیت كۆیلەیەك ڕزگار بكەیت ؟ فەرمووى: نەخێر، فەرمووى: ئایا دەتوانیت دوو مانگ لە سەر یەك بە ڕۆژوو بیت ؟ فەرمووى: نەخێر، فەرمووى: ئایا دەتوانیت خواردنى شەست هەژار بدەیت ؟ فەرمووى: نەخیر، فەرمووى باشە دانیشە و چاوەڕێ بكە، ئەویش دانیشت، لەو كاتەدا سەبەتەیەك خورمایان هێنا بۆ پێغەمبەرى خوا صلى الله عليه وسلم فەرمووى: ئەم خورمایە بەرەو بیكە بەخێر، فەرمووى: لە نێوان ئەم پەڕو ئەو پەڕى ئەم شارەدا كەسێكى تر نیە لە ئێمە هەژارتر بێت، (أبو هریرة) رضي الله عنه دەفەرمووێت: پێغەمبەرى خوا صلى الله عليه وسلم پێكەنى تا دانەكانى دەركەوت و فەرمووى: بیبە، بە خواردنى خێزانەكەتى دە. كەواتە ناتوانیت له کاتێکدا که به ڕۆژوو دەبیت له گەڵ خێزانەکەتدا جووت ببى.
[ وە سەبارەت بە پرسیارى دووەم دەڵێم ] : ماچ كردن و دەست بازى بۆ ڕۆژووان لەگەڵ خێزانى خۆیدا شتێكى ڕێپێدراوە، بەڵام بەمەرجێ تواى خۆڕاگرتنیان هەبێت، نەكو بكەونە تاوانى جووت بوونەوە، كە ماچكردن و دەستبازى كردن دەرگایەكە بۆى، بەڵگەش ئەو فەرموودەیەیە كە لە (عائیشە) وە ـ ڕەزاى خواى لێبێت ـ سەلمێنراوە فەرموویەتى: كَانَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم يُقَبِّلُ وَهُوَ صَائِمٌ وَيُبَاشِرُ وَهُوَ صَائِمٌ، لَكِنَّه كَانَ أَمْلَكَكُمْ لإِرْبِهِ (أخرجه البخاري: (4 / 131) رقم: (1927)، ومسلم رقم: (1106)).
واتە: پێغەمبەرى خوا صلى الله عليه وسلم ماچی دەكرد لەكاتى بەڕۆژوو بوونى دا و دەسبازیشى لەگەڵ خێزانەكانیدا دەكرد لە كاتى بە ڕۆژوو بوونى دا، بەڵام لە هەمووتان زیاتر تواناى بە سەر خۆیدا هەبوو. بەڵگەى ئەوەش كە ئەم كارە (مەكروهە) بۆ لاوان و گەنجان، یان كەسانێك كە متمانەیان لە سەر خۆیان نیە، جگە لە پیران:
(عبد الله) ى كوڕى (عمرو) ى كوڕى (العاص) رضي الله عنه دەگێڕێتەوە فەرموویەتى: كُنَّا عِنْدَ النَّبيِّ صلى الله عليه وسلم فَجَاءَ شَابٌ، فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللهِ أُقَبِّلُ وأنا صَائِمٌ ؟ قَالَ: لا، فَجَاءَ شَيْخٌ فَقَالَ: أُقَبِّلُ وأنَا صَائِمٌ ؟ قَالَ: نَعَم، قَالَ: فَنَظَرَ بَعْضُنَا إلى بَعْضٍ، فَقَالَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم: إنَّ الشَّيخَ يَمْلِكُ نَفْسَهُ (أخرجه أحمد: (4 / 185 و 221) من طريق ابن لهيعة، عن يزيد بن أبي حبيب، عن قيصر التجيبي عنه، و سنده ضعيف، لضعف ابن لهيعة. وله شاهد أخرجه الطبراني في (الكبير) رقم: (11040) من طريق حبيب بن أبي ثابت، عن مجاهد، عن ابن عباس، و حبيب مدلس، وقد عنعنه. فهو به حسن، و يراجع له ـ لزاما ـ (الفقيه و المتفقه) ص: (192 ـ 193)، فإن له طرقا أخرى)..
واتە: لاوێك هات و پرسی: ئەى پێغەمبەرى خوا صلى الله عليه وسلم ماچی خێزانەكەم بكەم لە كاتى بە ڕۆژوو بوونم ؟ فەرمووى: نەخێر، پاشان پیاوێكى پیر هات و پرسی: ئەى پێغەمبەرى خوا ماچی خێزانەكەم بكەم لە كاتى بە ڕۆژوو بوونم ؟ فەرمووى: بەڵێ. (عبد الله) فەرمووى: ئێمەش هەندێكمان سەیرى هەندێكى ترمانى كرد، پاشان پێغەمبەرى خوا صلى الله عليه وسلم فەرمووى: پیاوى پیر تواناى بەسەر خۆیدا هەیە. بۆ زانینى زیاتر سەبارەت بە ئەحكامەكانى ڕۆژووان، و چۆنێتى ڕۆژووى پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) لە ڕمەزاندا، ئەم كتێبە بخوێنەوە (چۆنێتى ڕۆژووى پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) لە ڕمەزاندا)... خواى گەورەش زاناترە.
وَآخِرُ دَعْوَانَا أَنِ الْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ
لە لایەن مامۆستا (عدنان بارام) ە وەڵام دراوەتەوە
...........................................................
ئەگەر لە كاتى بەڕۆژوو بووندا لەخەودا ئاوم هاتە خوارەوە من چى بكەم؟ئایا چ شتێك ڕێگە لەمەدەگرێت؟چى بكەم باشە؟
وەڵام:بەناوى خواى بەخشندە و میهرەبان
ئەگەر ڕۆژووان لە كاتى بەڕۆژوو بوونیدا و لە خەودا لەشى گران بوو ئەوا هیچى لە سەر نیە، چونكە یەكێك لە كردەوەكانى پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) ئەو بووە، فەجرى بەسەردا دەهات و لەشیشی گران بوو لە جووت بوونى لەگەڵ خێزانەكانى و خۆشوشتنى پاش فەجر ئەنجام دەدا و پاشان بە ڕۆژوو دەبوو.
ئەوەش بە بە بەڵگەى فەرموودەى (عائیشە) و (أم سلمە) وە ـ ڕەزاى خوایان لێبێت ـ كە دەگێڕنەوە و دەفەرموون: أَنَّ النَّبيَّ (صلى الله عليه وسلم) كَانَ يُدْڕكُهُ الْفَجْرُ وَهَوُ جُنُبٌ مِنْ أَهلِهِ، ثُمَّ يَغْتَسِلُ ويَصُومُ (أخرجه البخاري: (4 / 123) رقم: (1927)، و مسلم رقم: (1109)).
واتە: پێغەمبەرى خوا (صلى الله علیه وسلم) جارى وا هەبوو فەجرى بە سەردا دەهات بە لەش گرانى لە جووت بوونى لەگەڵ خێزانەكانى، پاشان خۆى دەشوشت و بەڕۆژوو دەبوو.
بۆیە لەشگرانى لە كاتى خەودا هیچ زیانێكى نیە بۆ ڕۆژووان، پێش بانگ و فەجر دەركەوتن بێت، یان دواى نوێژو كاتى خۆر هەڵاتن.
وە ئەوەشى ناوێت كە ڕۆژووان بە دواى ڕێگر بگەڕێت بۆ ڕێگرتن لە ڕوودانى ئەو كردارە فەسلەجیە كە لە ژیانى هەموو مرۆڤێكدا ڕوو دەدات، دواى باڵغ بوونى، نێرینە بێت یان مێینە... خواى گەورەش زاناترە.
بۆ زانینى زیاتر سەبارەت بە ئەحكامەكانى ڕۆژووان، و چۆنێتى ڕۆژووى پێغەمبەر (صلى الله علیه وسلم) لە ڕمەزاندا، ئەم كتێبە بخوێنەوە (چۆنێتى ڕۆژووى پێغەمبەر (صلى الله علیه وسلم) لە ڕمەزاندا).
وَآخِرُ دَعْوَانَا أَنِ الْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ
لە لایەن مامۆستا (عدنان بارام) ە وە وەڵام دراوەتەوە
